Natuurpunt trekt aan de alarmbel: aantal egels op 10 jaar tijd bijna gehalveerd

Het aantal egels gaat dramatisch achteruit in Vlaanderen: tussen 2008 en 2018 is hun aantal maar liefst gehalveerd. Dat blijkt uit een grootschalig onderzoek van Universiteit Gent in samenwerking met Natuurpunt en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek. Verder onderzoek moet uitwijzen wat de oorzaken zijn en hoe we kunnen vermijden dat de egel over 10 jaar uitsterft in Vlaanderen. Met het project ‘Egelstraat’ wil Natuurpunt samen met tuineigenaars alvast een belangrijke uitdaging voor egels in Vlaanderen aanpakken: het verkeer.

Een masterstudent Biologie van de Universiteit Gent (Timo Van der Veken) berekende in samenwerking met Natuurpunt en het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, de trend van het aantal egels. Dit gebeurde op basis van waarnemingen van diverse zoogdieren die gemeld werden via de natuurdatabank waarnemingen.be. Sinds 2008 werden er in totaal 6.709 waarnemingen van egels gemeld. Door rekening te houden met de ‘zoekinspanning’ en trends te ijken aan de trend voor de vos (11.753 waarnemingen), een soort waarvoor meer cijfers beschikbaar waren, kwamen de onthutsende cijfers voor de egel aan het licht.

Het nieuws kwam niet helemaal als een verrassing: vanuit Groot-Brittannië was al bekend dat het aantal egels er op het platteland sterk achteruitgaat en dat het aantal dieren er met 50% gedaald is in de periode van 2007 tot 2017. Ook Duitse trajecttellingen bevestigen de lokale afname van egels. De precieze oorzaak voor de achteruitgang is nog niet gekend.

Toch zijn er enkele pistes. De egel is een insecteneter die vooral leeft in ‘randzones’ waar een grote diversiteit aan insecten te vinden is, zoals bosranden, hagen en heggen. Maar in het agrarisch landschap zijn veel hagen en heggen op de schop gegaan door ruilverkavelingen en schaalvergroting. Recentelijk is uit diverse onderzoeken ook gebleken dat de biomassa aan insecten (en daarmee het voedsel voor de egel) sterk  achteruitgegaan is in de laatste decennia. Daar zal het massaal gebruik van pesticiden niet vreemd aan zijn. 

Daarnaast heeft België het meest dichte wegennetwerk van Europa (meer dan 5 km weg per vierkante km) en het blijft groeien. Ook de verkeersintensiteit neemt nog toe. Net waar er veel tuinen zijn, zijn er ook veel wegen. Tegelijk zien we dat tuinen steeds vaker hermetisch omheind worden aan drie zijden behalve aan de straatkant, waardoor egels (die een veel groter leefgebied nodig hebben dan de gemiddelde tuin) gedwongen worden om via de straatkant van de ene tuin naar de andere te gaan. Egels staan al tien jaar op nummer 1 in het project ‘Dieren onder de wielen’  (www.dierenonderdewielen.be) wat het aantal gemelde verkeersslachtoffers onder de zoogdieren betreft. Verder zijn er nog andere theoretische mogelijkheden waardoor het aantal egels achteruit gaat, zoals secundaire vergiftigingen door pesticiden of ziektes. 

Om de vinger er precies te kunnen opleggen, is toegepast onderzoek nodig.Tegelijkertijd kunnen we niet nog vijf jaar wachten op onderzoeksresultaten vooraleer actie te ondernemen. Een actieplan of soortbeschermingsplan met concrete maatregelen, naar het voorbeeld van het Britse tienjarenplan voor de egel, dringt zich op. 

Egelwegels kunnen verschil maken
Vast staat dat het verkeer een hoge tol eist. Als tuineigenaars openingen in tuinafsluitingen (zogenaamde ‘egelwegels’) maken en tuinen op die manier terug verbinden voor egels, dan kan heel wat aaneengesloten habitat gecreëerd worden en is de kans kleiner dat de dieren wegen moeten oversteken. Natuurpunt wil via de campagne egelstraat.be alle tuineigenaars aanmoedigen om egelwegels te maken. 

Meer info op www.egelstraat.be

Tekst: Diemer Vercayie, Natuurpunt Studie