Onze grutto's verder in het nauw gedreven

De grutto is misschien wel de meest typische weidevogel in ons landschap: een echte lentebode, zittend op een weidepaaltje, het verenpak steenrood opgelicht door een week ochtendzonnetje. En dan die lange snavel, waarmee regenwormen en insectenlarven uit de bodem worden gepikt: als die opengaat kan je je verwachten aan een schallende roep van de eigen naam "GRUT-too! GRUT-too! GRUT-too!". Hoe lang zullen we van die roep nog kunnen genieten in de Lage Landen?

Nederland is wereldwijd het belangrijkste land voor het behoud van de grutto, vrijwel alle Europese grutto’s broeden er. Waar we het in Vlaanderen met minder dan 1000 broedparen moeten stellen, waren er tijdens de piek van de populatie wel 100.000 broedparen in Nederland. Helaas ligt die tijd al lang achter ons, net zoveel jaren als de leefjaren van de oudste grutto die ons ooit bekend was: 30 jaar. Nu zijn er ook in Nederland nog maar 35.000 broedparen, en de daling blijft zich in sneltempo voortzetten. Door het steeds verminderende broedsucces van deze soort, zijn ecologen het er nu over eens dat de grutto afstevent op uitsterving.

Bescherming
In Nederland worden er dan ook veel initiatieven genomen om hun nationale vogelsoort een handje te helpen: grootschalige provincieplannen, constante monitoring en nestbescherming, overleg met landbouwers, een weidevogel-vriendelijk label voor verantwoorde landbouwproducten … Het beschermen van trekvogels is echter gecompliceerd: al neem je in eigen land nog zoveel maatregelen, onverantwoord beleid in een ander land kan roet in het eten gooien. Waar vorig jaar nog ternauwernood werd voorkomen dat Franse jagers ‘en masse’ grutto’s op trek zouden mogen afschieten, gaat het alarm opnieuw af. Ditmaal nabij Lissabon, in een groot Natura 2000-gebied waar de meerderheid van Europese grutto’s een welverdiende eet- en rustpauze neemt op de terugweg van de overwinteringsgebieden in Afrika. Nu geeft de Portugese regering akkoord voor de bouw van een vliegveld in het midden van dit Europees beschermd gebied. Als BirdLife-partner ondersteunt Natuurpunt de petitie van Vogelbescherming Nederland, gericht aan de Europese Commissie, waarmee we hopen een verschil te maken en dit desastreuze project kunnen afkeren.

Achteruitgang
Uiteraard moeten we ook naar onszelf kijken: de broedende populatie in Vlaanderen is dan wel stabiel, het is veelzeggend dat buiten de natuurgebieden slechts een kwart van de grutto’s meer dan één jong weet voort te brengen. Het is net op de weides dat deze weidevogel het moeilijk heeft: door de intensivering van de landbouw steken verschillende problemen de kop op. Boeren bewerken steeds vroeger en vaker het veld. De grutto heeft zich hier een eeuw lang aan aangepast door vroeger eieren te leggen maar is nu op de limieten van zijn kunnen gebotst. Andere typische fenomenen van de moderne landbouw zoals grootschalige ontwatering en overbemeste monoculturen die onvoldoende insecten herbergen, vormen het grootste probleem voor de grutto. De uitzonderlijk droge broedperiodes van de laatste jaren, waarbij de grond te hard wordt om er insecten uit te pulken, en de verkleining van het leefgebied doen nog een extra duit in het zakje. Ook de opmars van predatoren maakt het er niet makkelijker op. Natuurgebieden zijn, voornamelijk in West-Vlaanderen, nog veilige plaatsen voor broedende grutto’s, maar als we op grotere schaal willen bijdragen aan de instandhouding van deze prachtige boerenlandvogel, dan is er dringend nood aan politieke moed: enkel drastische veranderingen in het landbouwbeleid, met meer aandacht voor de soorten die er thuishoren, kan de grutto in ons land doen floreren. 

Tekst: Merijn van den Bosch (Natuurpunt Studie)