Ook “gewone” vogels duiken in het rood

Twaalf vogelsoorten die in ons land voorkomen zijn op Europese schaal bedreigd. Ook soorten die tot voor kort vrijwel overal te vinden waren, zoals de Kievit, Graspieper en Zomertortel, duiken in het rood. Dat blijkt uit de nieuwe Europese IUCN-Rode Lijst van bedreigde vogelsoorten die BirdLife International bekendmaakte.

Een Rode Lijst is een evaluatie van de uitsterfkans van soorten indien de huidige trend aanhoudt. Die beoordeling moet op gezette tijdstippen herzien worden en dat is nu gebeurd op basis van de IUCN-criteria, voor alle vogels, over heel Europa. BirdLife voerde de studie uit in opdracht van de Europese Commissie. Van de 533 vogelsoorten die in Europa broeden of overwinteren zijn 67 soorten op Europese schaal bedreigd. Van de 211 vogelsoorten die in ons land voorkomen, zijn er 12 op Europese schaal bedreigd. Het gaat om soorten die als ‘kwetsbaar’ geboekstaafd staan als Korhoen (ondertussen al uitgestorven in Vlaanderen), Zomertortel, Scholekster, Graspieper, Kievit, Grutto, Wulp, IJsvogel en Klapekster. Zilvermeeuw, Blauwe kiekendief en Rode wouw vallen in de categorie ‘bijna in gevaar’ en riskeren  in de nabije toekomst in de problemen te komen als de huidige afname aanhoudt.

Opvallendste (nieuwe) Belgische soorten in de Rode Lijst zijn Zomertortel, Kievit en Graspieper, die deden het in 2004 nog redelijk goed, maar gingen sindsdien zorgwekkend steil achteruit. Voor Zomertortel is dat onder andere een gevolg van de jacht in het Middellandse-Zeegebied en jacht in het voorjaar in Frankrijk. Maar het heeft vooral ook te maken met de landschapsverloedering op het platteland. Heggen, hagen en kruidenrijke akkertjes, ooit typische kenmerken van het kleinschalig boerenlandschap, zijn verdwenen.  De Zomertortel kan niet zonder en vindt geen broedplekken meer. De Kievit kan niet op tegen de moderne bedrijfsvoering in de landbouw: opgefokte graslanden groeien te snel om er nog kuikens in groot te krijgen en ze worden steeds vroeger gemaaid. Op akkers lijken de laat ingezaaide maïsstoppels een gunstig habitat, maar die worden omgeploegd net wanneer de vogels aan het broeden zijn. Herkansen in graan dat ondertussen een halve meter hoog staat is geen optie meer. Een ander probleem: het voedselaanbod is als gevolg van de intensieve landbouw en het pesticidengebruik sterk afgenomen.

Voor andere Belgische soorten in de lijst als de Grutto en de Wulp, vormen ons land en vooral Nederland de laatste Europese bolwerken. Betekent dat we we een enorme verantwoordelijkheid hebben om hun broedgebieden veilig te stellen.  

Rode Lijsten geven een stand van zaken en zijn indicatoren voor het beleid. Ze geven aan voor welke soorten bijkomende beschermingsacties nodig zijn. Uit onderzoek blijkt alvast dat bedreigde vogels binnen beschermde gebieden het beter doen dan erbuiten. Behoud van het Europese wetgevende kader voor natuur is daarom de eerste voorwaarde om die bescherming serieus te nemen, zoals ook meer dan 190.000 Europese burgers op dit moment vragen in de Nature Alert-campagne. Maar gezien de achteruitgang buiten beschermde gebieden, roept deze Rode Lijst ook op tot actie: gerichte soortbeschermingsmaatregelen en effectieve vergroeningsmaatregelen in het landbouwgebied.

bekijk de volledige Rode Lijst

Tekst: Marc Herremans, Natuurpunt Studie
Foto: Wim Dirckx