Oosterse tortel: beeldherkenning ontdekt nieuwe vogelsoort voor België

Kijken naar winterse tuinvogels en natuurfotografie zijn twee bezigheden die de laatste jaren hoogdagen kennen. Meer en meer mensen zien ook het nut in om hun natuurwaarnemingen te melden aan databanken. Niet alleen voor het eigen plezier of om zelf een lijstje bij te houden, ook om natuur te documenteren. Waarnemingen.be is daarvoor ongetwijfeld de meest gekende natuurdatabank en de mogelijkheden om natuurwaarnemingen te rapporteren zijn erg toegankelijk geworden. Eerder dit jaar werd een nieuwe versie van ObsIdentify gelanceerd, die moet via beeldherkenning waarnemers helpen om soorten op naam te brengen, zonder eerst zelf in de boeken te moeten duiken.

Staf Wolput uit Gierle bij Turnhout behoort tot de tuinvogelkijkers en natuurfotografen die graag zoveel mogelijk leven vastlegt op de gevoelige plaat. Al jaren. In juni registreerde hij zich daarom als nieuwe waarnemer op waarnemingen.be, waar hij kennismaakte met de ingebouwde beeldherkenning: je laadt een foto in en de applicatie geeft aan om welke soort het gaat en met welke waarschijnlijkheid.
Dat bracht hem bij foto’s van een duif die hij in begin 2018 op zijn voederplaats maakte. Bij het opladen van één van de bewuste foto’s suggereerde het beeldherkenningssysteem: ‘Oosterse tortel Streptopelia orientalis’. Staf zag niet direct een bezwaar en zo ging de waarneming naar de databank.

Kenmerken
Oosterse tortels hebben een groot verspreidingsgebied dat loopt vanaf Centraal Azië en het Indisch Subcontinent, oostwaarts tot China en Vietnam. Het noordelijk deel van de broedpopulatie (van Siberië tot Japan) is trekvogel en overwintert in het zuiden van het continent, waar de broedvogels in hoofdzaak standvogels zijn. Het westelijk deel van het broedgebied overlapt met het broedgebied van de zomertortel. De laatste decennia zien we een duidelijke toename in het aantal gevallen van vogels die ’s winters in Europa terechtkomen. Nederland zag haar eerste waarneming van Oosterse tortel op 23 december 2009, maar ondertussen zijn er reeds 10 gevallen aanvaard door de zeldzaamhedencommissie. In België werd de soort nog niet eerder gezien en al enige tijd uitgekeken naar een eerste waarneming.

Afbeelding

De Oosterse tortel is een tweelingsoort van de zomertortel S. turtur, die als broedvogel in Europa sterk achteruit boert, en overwintert in de Sahel. Nu en dan zijn er wel eens winterwaarnemingen van zomertortels (vermoedelijk meestal uit gevangenschap ontsnapte individuen), we moeten dus voorzichtig blijven met meldingen Oosterse tortels.
Maar in dit geval gaf ObsIdentify aan dat het waarschijnlijk toch een Oosterse was. En zo registreerde Staf zijn eerste vogelwaarneming in waarnemingen.be als een nieuwe soort voor België. Over een entree gesproken … Na contact door de admins bleken er drie foto’s te zijn van drie verschillende data. De Oosterse tortel verbleef minstens van 3 januari tot 12 maart 2018 in de omgeving van de waarnemingsplaats in Gierle.

Onopvallend
Dat deze vogel verder onopgemerkt bleef is niet vreemd. Duiven vangen weinig aandacht en in een groep grijzig-beige Turkse tortels, die we allemaal dagelijks zien, valt zo’n vogel toch niet echt op. De Oosterse tortel is wel wat groter, de grootte van een holenduif Columba oenas ongeveer. Verschillen met de zomertortel zijn klein: een groter formaat, een bruinere i.p.v. grijze kruin, een smallere naakte huid rond het oog, een minder contrasterende witte buik, grijzere i.p.v. witte staarttoppen en een minder symmetrisch patroon op een deel van de vleugeldekveren. Zelfs de experten die de foto’s van waarnemingen.be nakijken moeten toegeven: puik werk van ObsIdentify. Nu rest nog de aanvaarding van deze waarneming als eerste geval voor België door het Belgian Rare Birds Committee (BRBC).

Op de gekste momenten kan je leuke tuinwaarnemingen doen. Bij het begin van de coronacrisis werd het ‘tuinkijken’ tot tweemaal beloond met de eerste Vlaamse waarnemingen van dwerguiltjes in Kapelle-op-den-Bos en Kortenberg. Momenteel loopt De Grote vlindertelling en ook de recente lancering van Mijn Tuinlab heeft burgers veel meer attent gemaakt voor natuur in de tuin. En dat loont. Er valt altijd wat te ontdekken: soms zelfs heel unieke dingen.

Tekst: Gerald Driessens
Foto: Staf Wolput