Oude parkbomen essentieel voor internationaal bedreigde zwam

In een park in Zwevegem werd deze week een exemplaar van de gezoneerde rozetzwam gevonden. Het gaat om de vijfde vindplaats in Vlaanderen. Deze paddenstoel is in heel Europa uiterst zeldzaam en bedreigd. De vondst illustreert dat we om bijzondere zeldzaamheden te beschermen niet enkel klassieke natuurgebieden nodig hebben, maar ook aandacht moeten schenken aan natuurwaarden in stedelijke omgeving. Oude bomen zijn daar een mooi voorbeeld van.

Het gebeurt geregeld dat er nog een nieuwe zwammensoort in Vlaanderen wordt ontdekt. Meestal gaat het dan om moeilijk herkenbare bruine paddenstoeltjes of onopvallende korstzwammen. Maar de gezoneerde rozetzwam past helemaal niet in dat plaatje: het is een opvallende paddenstoel, die een diameter tot 80 cm kan krijgen.  De zwam is opgebouwd uit een aantal rozetvormig, concentrisch gerangschikte bruine lobben (jong met witte rand). De leefwijze is niet goed gekend: mogelijk als opruimer op dode wortels of zwak parasitisch op levende loofbomen. De zwam groeit op de grond, maar steeds aan de voet van oude loofbomen. In Vlaanderen werd hij al gevonden bij plataan, beuk en haagbeuk, altijd in dreven, landgoederen of parken.

Opvallende verschijning
De eerste vondst voor Vlaanderen dateert van 2007 (Sint-Gillis-Waas). Daarna werd ze nog gezien in Melle, Vliermaalroot, Pellenberg (jaarlijks sinds 2014) en nu voor het eerst in West-Vlaanderen. Paddenstoelen worden vaak over het hoofd gezien, maar bij een opvallende verschijning als deze soort is dat minder het geval. Het gaat dus effectief over een uiterst zeldzame soort, die in Nederland zelfs nog nooit gezien is. De gezoneerde rozetzwam kent een vrij groot areaal, van Spanje tot Rusland, maar het zwaartepunt van de verspreiding lijkt in West-Europa te liggen. 80% van de vindplaatsen liggen in Frankrijk en Engeland. Ook daar verkiest de soort open bossen, vaak in parken.

Afbeelding

Volgroeide exemplaren van de gezoneerde rozetzwam zie je niet snel over het hoofd (foto: Chris Verbruggen).

Uiterst zeldzaam
Precies omdat deze zwam altijd in zeer lage aantallen verschijnt (hooguit enkele exemplaren per vindplaats) en in verschillende Europese landen achteruitgaat, wordt hij als kwetsbaar beschouwd op de globale rode lijst die door IUCN wordt opgemaakt. Het behoud van oude bomen in parkverband is dan ook een voorwaarde om dergelijke zeldzaamheden te vrijwaren. En dat lijkt gemakkelijker gezegd dan gedaan: oude parkbomen worden  vaak aangetast door parasieten (zoals de reuzenzwam), en daarna uit veiligheidsoverwegingen verwijderd. Maar parkdomeinen hebben hun mycologische waarde zeker al bewezen: zo is bijv. de Plantentuin in Meise een echt zwammenparadijs.

 Tekst: Roosmarijn Steeman & Wim Veraghtert