Paddentrek start en kwakkelweer speelt hen parten

De komende drie dagen zal het zacht en nat worden. Het startsein voor de meeste padden om uit hun winterslaap te komen en aan hun jaarlijkse paddentrek te beginnen. Opvallend: dat is veel vroeger dan pakweg 10 jaar geleden. En nog erger, die schommelingen in temperatuur zijn nefast voor de gewone pad.

Vroeger wakker

Padden houden elk jaar een winterslaap. Van zodra de lente aanbreekt, ontwaken ze uit hun winterslaap en trekken ze naar een poel om zich daar voort te planten. Vroeger lag die start van de jaarlijkse paddentrek doorgaans in de eerste helft van maart. Door de jaren heen, is die start systematisch naar voor geschoven op de kalender. In 2023 werd de hoogste trekintensiteit zelfs al vastgesteld op 16 februari. Extreem vroeg dus.

Daar zitten zeker de weerschommelingen voor iets tussen. In januari werden koude periodes afgewisseld met warme periodes en net dat schommelen is nefast voor padden in hun winterslaap.

Gewichtsverlies

Een recent gepubliceerd onderzoek laat zien dat amfibieën die blootgesteld zijn aan hoge temperaturen terwijl ze in winterrust zijn, veel meer energie verbranden dan bij normale temperaturen. Vijftien mannetjespadden werden 48 uur lang bij 4 °C gehouden en 15 padden bij 8 °C. De ademhaling (het zuurstofgebruik) lag 27% hoger bij de 8-graden padden. Hun dagelijkse energieverbruik lag daardoor ook ruim 25% hoger dan bij de 4-graden padden. De 8-graden padden verloren bijna 20% van hun lichaamsgewicht in de 48 uur dat het experiment duurde terwijl de 4-graden padden op gewicht bleven. De 8-graden padden kunnen het daardoor korter met hun energiereserves in rust uithouden en dus eerder verhongeren.

Het onderzoek laat ook zien dat 8-graden padden veel minder koudetolerant waren. Ze hadden minder energiereserves die noodzakelijk zijn om stoffen aan te maken zoals glucose of glycerol. Deze stoffen beschermen het lichaam tegen beschadiging door bevriezing. Een hogere wintertemperatuur vermindert dus de kans dat gewone padden de winter overleven, maakt ze kwetsbaarder voor (plotselinge) vorst en de padden komen zwakker uit de winterslaap. Daarnaast heeft een lagere energiereserve ook invloed op het immuunsysteem en op de vruchtbaarheid, wat ze weer gevoeliger maakt voor andere drukfactoren.

Gewone pad wordt steeds minder gewoon

Het gaat niet goed met de gewone pad. Het gaat zelfs zo slecht met de soort dat ze volgens onderzoek in het Verenigd Koninkrijk en Zwitserland goed op weg is om te belanden op de Rode Lijst. Recent ging ook in Nederland de alarmbel af. Daar werd vastgesteld dat het aantal padden sinds 2008 met 60% was gedaald. Ook voor Vlaanderen zijn lange tijdsreeksen beschikbaar. Deze tijdsreeksen bevatten de gegevens van alle overzetacties die ooit in Vlaanderen werden georganiseerd. De dataset werd in 2023 geanalyseerd in een masterthesis van Ellen Blomme (UGent). En ook hier was de trend duidelijk: bij ruim de helft van de onderzochte locaties werd een afname vastgesteld. Gemiddeld gaat het om een daling van 30%, maar op sommige locaties crashten de paddenpopulaties met ruim 80%. De soort krijgt het hard te verduren. Onderzoek in het zuiden van Engeland toont aan dat padden kleiner worden en minder wegen als een gevolg van de klimaatverandering. Bovendien zijn ook almaar meer padden besmet met het herpes-virus. Allemaal duidelijke tekenen dat er ‘iets’ gaande is met de soort en dat ‘iets’ lijkt niet meteen positief te zijn.

Osso bufo

Onderzoekers van de UGent startten vorig jaar - in samenwerking met Natuurpunt - een meerjarig project om de ernst van de achteruitgang in kaart brengen en de oorzaken hiervan te onderzoeken om op basis van de resultaten adviezen te formuleren in de hoop het tij alsnog te keren. Dit onderzoeksproject kreeg de naam Osso bufo en wordt geleid door Frank Pasmans, An Martel, Dries Bonte en Siska Croubels, allen professoren verbonden aan de Universiteit Gent.

2024 wordt in elk geval een erg boeiend onderzoeksjaar, net omdat een stevige koudeprik eerder in januari nu wordt gevolgd door een zachte en natte driedaagse (donderdag, vrijdag, zaterdag) waarna het opnieuw kouder zou worden. Padden die door de zachtere temperaturen nu ontwaken en hun energiereserves beginnen te verteren, zullen dus mogelijk weer in winterslaap gaan wanneer het vanaf begin volgende week kouder wordt en net die verstoorde winterrust lijkt erg nefast.

Wil je meehelpen bij een paddenoverzet? Kijk dan op deze website.

Tekst: Dominique Verbelen (Natuurpunt Studie)