Soortbeschermingsplan hamster heeft zijn doel volledig gemist

Tijdens het 29e internationale hamstersymposium dat vandaag en morgen plaatsvindt in Brussel is bevestigd dat het niet goed gaat met de hamster. Het soortbeschermingsplan hamster heeft zijn doel volledig gemist. Bij de start van het plan in 2015 was de hamster haast uitgestorven in Vlaanderen. Vandaag, zeven jaar later, is dat niet anders.  Tot nu toe gebeurde het herstel van de hamsterpopulaties op basis van vrijwillige medewerking, maar dat volstaat duidelijk niet. Met het oog op de opmaak van een tweede soortbeschermingsprogramma en het behoud van deze iconische soort vraagt Natuurpunt aan minister Demir (N-VA) om gepaste acties in lijn met de Europese natuurherstelwet.

Het symposium staat in het teken van kennisoverdracht tussen experten op vlak van ecologie van de hamster en het uitwisselen van ervaring in de pogingen tot behoud van deze soort in verschillende Europese deelstaten. Oorspronkelijk zou de bijeenkomst plaatsvinden in Oekraïne. Als alternatief werd ervoor gekozen om de bijeenkomst in Brussel te laten doorgaan, met op dag twee van het symposium een bezoek aan Widooie, gelegen in Haspengouw en het laatst overgebleven stukje leefgebied van de hamster in Vlaanderen.

Onsuccesvolle uitzetting van hamsters

In het kader van het soortbeschermingsplan (SBP) werden  sinds 2019 gekweekte hamsters uitgezet in de hamsterpopulatie van Widooie. Zonder succes. Monitoring van de uitgezette dieren heeft geleerd dat het gebrek aan geschikt, voldoende groot en aaneengesloten leefgebied nog steeds problematisch is en een duurzame instandhouding van de populatie in de weg staat. Ongeschikte gewasteelten en oogsttijden die niet aangepast zijn aan de voortplantingsperiode van de hamster kunnen een negatief effect hebben op het aantal worpen, wat op zijn beurt de populatiegrootte zal beperken en dus ook het duurzaam voortbestaan van de hamsterpopulatie zal hypothekeren.

De hamster zal zich maar zelfstandig kunnen vestigen in haar historisch leefgebied en een gunstige staat van instandhouding weten te bereiken wanneer men aan heilige huisjes durft raken. Waar nu nog steeds verwacht wordt dat de hamster zich moet aanpassen aan de agrarische bedrijfsvoering, zal de omgekeerde beweging noodzakelijk zijn: een bedrijfsvoering aangepast aan de hamster.

Hamstervriendelijk beheer te vrijblijvend

De minimalistische opvatting van maatregelen opgenomen in het SBP tot nu toe is te vrijblijvend en mikt vooral op vrijwillige beheerovereenkomsten met landbouwers. Na afloop van het programma blijkt duidelijk dat dit niet werkt. Een striktere sturing is nodig en zal in het volgend SBP verankerd moeten worden, wil men het eindelijk ernstig nemen met het voortbestaan van de hamster in Vlaanderen. Het verwerven van gronden door de overheid, die dan tegen een billijke vergoeding beheerd worden door landbouwers in functie van de hamsterpopulatie, kan een oplossing bieden. In Nederland wordt dergelijk systeem toegepast. Deze manier van werken kan kansen bieden aan jonge landbouwers om aan natuurinclusieve landbouw te doen zonder zelf grote investeringen te moeten doen in de aankoop van gronden. Een win-winsituatie voor natuur én landbouw. Temeer daar met hamstervriendelijk beheer kansen gecreëerd kunnen worden voor andere bedreigde akkersoorten. In die zin is de hamster een paraplusoort voor akkerbiodiversiteit: maatregelen genomen in functie van duurzaam voortbestaan van de hamster zullen ook andere bedreigde soorten ten goede komen. 

Europese natuurherstelwet als redding voor de hamster?

Natuurpunt vraagt minister Demir dan ook om de gepaste acties te ondernemen en het succes van een volgend SBP, en dus het duurzaam voortbestaan van de hamster in Vlaanderen, niet langer te laten afhangen van vrijblijvende maatregelen. Het systeem gebaseerd op vrijwilligheid dat tot nu toe toegepast werd, heeft ondertussen voldoende bewezen niet tot de nodige resultaten te leiden. Daarnaast roept Natuurpunt de minister op om de goedkeuring van de Europese natuurherstelwet te steunen. Een wet die juridisch bindende doelstellingen met herstelverplichtingen voor aangetaste ecosystemen in de Europese Unie omvat. Hoewel verwacht kan worden dat vanuit allerlei hoeken getracht zal worden om dit wetsvoorstel af te zwakken, is goedkeuring ervan noodzakelijk in tijden van grote biodiversiteitscrisis.