Spinnen en loopkevers vinden de weg naar de Zwin Uitbreiding

In februari 2019 kregen Vlaanderen en Nederland er een indrukwekkend stuk topnatuur bij: de Zwin Uitbreiding. Vogels koloniseerden dit nieuwe deel opvallend snel. Maar hoe zit dat met de minder opvallende ongewervelde dieren die in en op de bodem leven? Natuurpunt Studie deed onderzoek naar de ontwikkeling van minder opvallende fauna zoals loopkevers en spinnen. Ook deze vonden twee jaar na afronding van de werken hun weg naar de Zwin Uitbreiding.

Tal van soorten loopkevers en spinnen komen enkel op schorren voor

Voor vogels was de kolonisatie zeer snel, opvallend én spectaculair, zoals beschreven in dit natuurbericht. Maar hoe zou het de veel minder opvallende, ongewervelde dieren, die in en op de bodem leven, vergaan?

Er zijn insectenfamilies of –ordes waarbinnen er geen specifieke, typische soorten voor schorren aanwezig zijn in België, zoals dagvlinders, sprinkhanen, libellen of mieren. Maar er zijn ook groepen ongewervelden waarvoor dit wel het geval is, waardoor een voor België uniek gebied als het Zwin al vele decennia entomologen aantrekt. Twee voorbeelden van soortenrijke diergroepen met véél typische schorrensoorten, zijn loopkevers en spinnen. Het was dan ook al lang bekend dat er heel wat bijzondere soorten spinnen en loopkevers voorkomen in het Zwin. En de vraag stelde zich of deze goede indicatorsoorten de Zwin Uitbreiding zouden koloniseren na het natuurherstel.

Natuurpunt Studie heeft in 2014 een onderzoek uitgevoerd naar de spinnen- en loopkeverfauna in het schorrenreservaat in het Oude Zwin. Zo kregen we een goed beeld van de soorten die voorkomen in de goed ontwikkelde referentiesituatie. Vervolgens hebben we 7 jaar later, in 2021, met dezelfde methodiek een onderzoek uitgevoerd op enkele locaties in de Zwin Uitbreiding, om na te gaan of er 2 jaar na de afronding van de werken al typische soorten spinnen en loopkevers het nieuw uitgebreide gebied gekoloniseerd hebben.

Zowel spinnen als loopkevers staan bekend als goede indicatoren voor habitatkwaliteit. Er zijn meer dan 700 soorten spinnen bekend van België en meer dan 400 soorten loopkevers. Loopkevers zijn een familie (Carabidae) binnen de orde van de kevers (Coleoptera),

Dit onderzoek is uitgevoerd binnen de grensoverschrijdende ecologische monitoring van de Zwin Uitbreiding in opdracht van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en de Provincie Zeeland.

Afbeelding

Op deze locatie op de overgang van de dijkvegetatie, die begraasd wordt door schapen, naar het nieuw ontstane schor in de Zwin Uitbreiding, hebben we 2 bodemvallen geplaatst voor onderzoek naar spinnen en loopkevers. De valletjes zijn zo kort mogelijk bij het schorren-slikkengebied geplaatst om de typische fauna te bemonsteren, maar buiten het bereik van het zeewater bij vloed, zodat de bodemvallen wél functioneren. Foto genomen op 24 maart 2021. Foto: Jorg Lambrechts

Voorzichtige kolonisatie van de nieuw ontstane schorren door de typische schorrenspinnen en -loopkevers

We noteerden in 2014 in de Oude Zwinvlakte vier kenmerkende schorren-spinnensoorten. Deze hebben lyrische Nederlandse namen: het klokspinnetje (Praestigia duffeyi), het elegant putkopje (Silometopus ambiguus), de schorrenwolfspin (Pardosa purbeckensis) en het kwelderkaardertje (Argenna patula). ‘Kwelder’ is het woord dat in Nederland gebruikt wordt voor ‘schor’. Het zijn volgens de Rode Lijst alle vier met uitsterven bedreigde soorten in Vlaanderen. Hiervan stelden we er in 2021 al twee vast in de Zwin Uitbreiding.

De aantallen die we vaststelden van deze 4 topsoorten onder de spinnen weerspiegelen in belangrijke mate het feit dat in 2014 in de Oude Zwinvlakte meerdere goed ontwikkelde oude schorren onderzocht zijn, met hoge aantallen van deze kensoorten. In 2021 stelden we vast dat twee van de vier topsoorten (de schorrenwolfspin en het kwelderkaardertje) al aanwezig zijn op de nieuw ontstane locaties in de Zwin Uitbreiding, al waren het vooralsnog relatief bescheiden aantallen. Dat is uiteraard al een eerste belangrijke stap in de goede richting. De twee andere soorten (het klokspinnetje en het elegant putkopje) zijn anno 2021 nog niet vastgesteld op de nieuw ontstane locaties.

Qua loopkevers zijn er in totaal over beide onderzoeksjaren 2014 en 2021, niet minder dan 16 kenmerkende schorrensoorten  aangetroffen in Het  Zwin (=Oude Zwin + Zwin Uitbreiding). Dit zijn alle 16 Rode Lijst soorten!

Meerdere typische schorren-loopkeversoorten zijn op een bij de Zwin Uitbreiding nieuw ontstaan schor, op de plaats waar de voormalige internationale dijk is weggegraven, reeds in mooie aantallen aangetroffen. Dit geldt onder meer voor de met uitsterven bedreigde zilte roodkruin (Anisodactylus poeciloides),  de slanke kwelderpriemkever (Bembidion normannum), de gewone en brede kwelderloper (Dicheirotrichus gustavii en Dicheirotrichus obsoletus) en de gewone zoutloper (Pogonus chalceus).

Ook de dijk-schor-overgangen van de nieuwe dijk rond de Zwin Uitbreiding blijken al het leefgebied van enkele schorrensoorten. Meestal gaat het wel nog om lage aantallen, maar voor 4 soorten – met name de kwelderglimmer (Amara convexiuscula), kwelderpriemkever (Bembidion minimum), brede kwelderloper (Dicheirotrichus obsoletus) en gewone zoutloper (Pogonus chalceus) - betreft dit wél behoorlijke populaties. 

De algemene conclusie voor loopkevers is dat, ondanks het feit dat het anno 2021 nog maar nauwelijks mogelijk was om de bij de Zwin Uitbreiding nieuw ontstane schorren te bemonsteren via bodemvallen (wegens de nog frequente overstromingen), de eerste bevindingen van kolonisatie door typische schorbewonende loopkeversoorten heel hoopgevend zijn: tal van kritische schorrensoorten vinden hun weg naar de zich vormende schorren.

Meer weten?

Het grondige monitoringsonderzoek van de Zwin Uitbreiding is uitgebreid beschreven in dit rapport.

Voor een gedetailleerde beschrijving van alle resultaten verwijzen we dan ook graag naar dat rapport. Daarnaast verscheen er een samenvattend artikel over de spinnen- en loopkeverfauna in het recent gepubliceerde Zwin Natuurrapport 2021, dat te koop is in de winkel in het Zwin Natuur Park aan de ingang van het natuurgebied. Meer info over het Zwin en de werken die er plaatsvonden, vindt men ook op deze website.

Van 15 december 2023 tot en met 26 mei 2024 is in het Zwin Natuur Park in Knokke-Heist de tentoonstelling ‘Zwin, wij werken aan topnatuur’ te zien. Kom op ontdekking naar de rijke biotopen in en rond het Zwin en ontdek het hoe en waarom van actief natuurbeheer: van grootschalige projecten zoals de Zwinuitbreiding tot het dagelijkse onderhoud. Meer info op de website van Het Zwin.

Tekst: Jorg Lambrechts (Natuurpunt Studie) ([email protected])

Hoofdfoto: De gewone kwelderloper (Dicheirotrichus gustavii) was in het onderzoek in 2014 in het Oude Zwin de tweede talrijkst aangetroffen loopkeversoort. Bij de monitoring in 2021 lagen de aantallen veel lager, maar de soort koloniseerde wel een nieuw ontstane schorlocatie in de Zwin Uitbreiding. Foto Maarten Jacobs.