Springende bultrug geeft elke dag show voor casino van Knokke

Sinds 31 mei 2022 wordt tussen Knokke en Zeebrugge dagelijks een bultrug waargenomen. Het gaat vermoedelijk om een jong (relatief klein) exemplaar. Het dier springt vaak bijna volledig uit het water om dan met een indrukwekkende ‘splash’ neer te ploffen. De voorbij dagen kwamen al heel wat walvisspotters naar dit uitzonderlijke fenomeen kijken. De beste plaats om deze bultrug te zien lijkt het Albertstrand, ter hoogte van het casino van Knokke, meestal na 15u00.

Het is pas de zesde keer dat een levende bultrug in ons land wordt opgemerkt. Het ging - op een enkele keer na - steeds om exemplaren die ver op zee werden gefotografeerd vanuit vliegtuigjes of vanaf schepen. Het is pas de tweede keer dat een levende bultrug vanaf het strand kan worden waargenomen. Bovendien is de ‘casino-bultrug’ de eerste die zich meerdere dagen op (min of meer) dezelfde locatie ophoudt. Vermoedelijk hetzelfde exemplaar werd reeds eerder gefilmd op 23 mei 2022 voor de kust voor het Zeeuwse Westkapelle.

De bultrug van Knokke springt regelmatig uit het water. Het is niet zeker waarom bultruggen (en andere walvissoorten) zich helemaal uit het water verheffen en dan op het water laten vallen. Er wordt vermoedt dat ze hierdoor zouden kunnen communiceren met soortgenoten.

Hoe groter de ‘splash’ hoe verder het geluid draagt. Welke boodschap walvissen willen overbrengen, is niet duidelijk. Bij volwassen mannetjes zou het kunnen betekenen dat ze klaar zijn om te paren (‘breachen’ wordt immers opvallend veel vaker vastgesteld in de paarperiode). Een andere hypothese stelt dat walvissen uit het water springen om zo de ruime omgeving te kunnen afspeuren op eventuele gevaren. Maar het valt niet uit te sluiten dat het gewoon gaat om speels gedrag, zonder communicatieve doeleinden. Want met wie zou de ‘casino-bultrug’ dan communiceren? Momenteel werd dit exemplaar nog niet samen gezien met een tweede bultrug, hoewel zowel in Nederland als in België op basis van min of meer gelijktijdige waarnemingen op uiteenliggende locaties door sommigen wordt vermoed dat het om twee exemplaren zou kunnen gaan. Alle beschikbare beeldmateriaal wordt momenteel vergeleken. Mogelijk kan op basis van de kwetsuren op de linker rugflank van het exemplaar dat op 3 juni van dichtbij kon worden gefotografeerd vanaf de westdam van de voorhaven van Zeebrugge, worden uitgemaakt of er momenteel meerdere bultruggen in het zuidelijk deel van de Noordzee rondzwemmen.

Afbeelding

Figuur 2: De ‘casino-bultrug heeft op de bovenkant van de linkerflank een duidelijke insnede. Dit zou dit dier individueel herkenbaar moeten maken (foto: Filip De Ruwe)

Eerdere waarnemingen in België

De eerste waarneming van een levend exemplaar in Belgische wateren dateert van 30 september 2011. Het dier werd gefotografeerd en gefilmd ter hoogte van de Thorntonbank, zo’n 25 km op zee, voor de kust van Zeebrugge. Op 3 september 2013 werd tijdens een toezichtsvlucht van het Belgisch Mathematisch Model Noordzee (BMM) een bultrug opgemerkt, ongeveer 11 km voor het strand van Middelkerke. Op 28 januari 2016 werd een bultrug gefotografeerd voor de kust van Raversijde. Het dier zwom dicht tegen de kustlijn en het was niet duidelijk of er ‘strandingsgevaar’ dreigde of niet. Later op de dag kon de determinatie als bultrug worden bevestigd. Daarom voer de scheepvaartpolitie uit om de situatie beter te kunnen inschatten. Zij stelden toen vast dat het om twee exemplaren ging. De laatste waarneming van een levende bultrug in het Belgische deel van de Noordzee dateert van 24 januari 2019. Toen werd vanaf het onderzoeksschip Simon Stevin een exemplaar opgemerkt ongeveer 4 zeemijl voor de kust van Oostende.

Voor ons land is deze waarneming behoorlijk spectaculair. In 1751 strandde een exemplaar nabij Blankenberge maar daarna was het wachten tot zondagochtend 5 maart 2006. Toen spoelde opnieuw een dode bultrug aan op het strand van Nieuwpoort. Het ging om een vrouwtje, 15 ton zwaar, 10,5 meter lang. Het dier werd grondig onderzocht, in een poging om de doodsoorzaak te achterhalen. Uit de analyses bleek dat deze bultrug aan haar einde was gekomen als gevolg van een aanvaring met een schip. Zulke ‘botsingen’ (in vakjargon beter bekend als ‘shipstrikes’) komen wel vaker voor en leiden niet zelden tot ernstige verwondingen bij de aangevaren walvis. 

Sinds 2003 worden steeds vaker bultruggen gemeld in de zuidelijke Noordzee. Zowel in Nederland, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk zijn uit die periode verschillende strandingen en meldingen bekend. Er bestaat geen eenduidige verklaring voor deze schijnbare toename. Soms wordt een slechte voedselsituatie in de noordelijke Noordzee als mogelijke reden naar voor geschoven maar deze hypothese vergt nader onderzoek. Ook wordt vermoed dat het aantal bultruggen in het noordelijk deel van Atlantische oceaan is toegenomen, waardoor ook de trefkans in de Noordzee zou kunnen stijgen.

Hoe lang de ‘casino-bultrug’ nog voor de Belgische kust zal ronddobberen, is onduidelijk. Alle waarnemingen kunnen best meteen worden gemeld op www.waarnemingen.be (de laatst ingevoerde waarneming dateert intussen van 4 juni maar het is goed mogelijk dat het dier zich ook nu nog voor de Belgische kust ophoudt). Bultruggen kunnen best groot worden: volwassen exemplaren halen tot 18 meter en wegen maximaal 40 ton. De meeste bultruggen ondernemen jaarlijks enorme trektochten, tot 16.000 km per seizoen. In de lente en zomer houden ze zich vooral op in de voedselrijke, koudere wateren op het noordelijk halfrond maar in het najaar gaat het meestal richting tropen waar ze paren en hun jongen ter wereld brengen.

Tekst: Dominique Verbelen (Natuurpunt Studie)

Foto’s: Filip De Ruwe, Tibbout Van de Walle, Koen Verhoeye
Film: Filip De Ruwe