Stierkikkers en andere exoten in de Laakvalleien

De Laakdalse natuur is goed bedeeld op vlak van exoten. We zijn dus wel wat gewoon maar de Amerikaanse stierkikker is wel heel erg aanwezig, invasief noemen ze dat. Deze kikkers zetten dan ook nog eens een grote bek op, figuurlijk maar zeker ook letterlijk. Alles wat maar enigszins in hun mond past, eten ze op. Onze inheemse soorten lijden daar sterk onder. Het was dus hoog tijd dat ook ons beheerteam de fuiken ging uitzetten in kader van het project LIFE 3n-Stierkikker. LIFE 3n-Stierkikker is een samenwerking van Hogeschool PXL, Natuur & Bos, het Instituut voor Natuur en Bosonderzoek, Provincie Antwerpen, Natuurpunt vzw en Natuurwerk vzw

Life 3n-Stierkikker: de verspreiding van Amerikaanse stierkikker in Vlaanderen stoppen

Ons beheerteam werd gevraagd om mee te helpen bij de bestrijding. Gedurende de maand juni 2021 zouden we met fuiken op een viertal vijvers in de Roost de Amerikaanse stierkikkers trachten te vangen. We kregen vooraf heel wat tips en informatie over hoe het best allemaal kan gebeuren. Al snel zagen we de ernst van de situatie in en ook aangezien we konden rekenen op de ervaring van, en de samenwerking met de arbeiders van Natuurwerk VZW, hebben we toegezegd. De vier dapperen van de dinsdagploeg zouden deze taak op zich nemen.

Strak schema voor het wetenschappelijk onderzoek

Vooraf werd al het materiaal geleverd en konden we reeds oefenen in het plaatsen van de fuiken volgens de regels van de kunst. Waar nodig werden aan de oevers ook nog overhangende takken, bramen en ruigte weggenomen om op een veilige manier te kunnen werken.
Om de week plaatsten we 10 fuiken in een andere poel en deze netten werden dagelijks leeggemaakt. Inheemse soorten mochten direct terug het water in en de exoten gaven we voor vernietiging mee met de professionele medewerkers van Natuurwerk VZW. Alles werd tot in de puntjes genoteerd en in een verslag samengevat.

Elke vijver levert een compleet andere vangst op

Voor ons, beheerders, was het interessant om eens vast te stellen wat er zoal in onze poelen en vijvers leeft. Dit was een mooie kans, want het waterleven wordt niet zo dikwijls bestudeerd.

De eerste week van juni werkten we op de kleine poel nabij de Grote Laak. Een diep veenputje met een ‘gevaarlijke’ ondergrond van los veen, zeg maar een meter dikke smurrie. We moesten hier dicht bij de oever blijven, anders waren onze waadpakken niet toereikend. We vingen er 28 jonge en 5 volwassen Amerikaanse stierkikkers. Ook zaten er dagelijks opvallend veel Tiendoornige stekelbaarsjes in de fuiken en enkele Amerikaanse rivierkreeften.

De tweede week hebben we gevangen op de rechthoekige vijver naast het pad naar Varendonk. Dit is ook een poel op veenbodem. Hier hadden we toch redelijk vaste grond onder de voeten en de vijver is er overal even diep. Zelfs na een week vangen hadden we nog geen enkele Amerikaanse stierkikker, maar we vonden wel elke dag verschillende Snoeken in onze fuik.

Gedurende de derde week plaatsten we de netten in de vijver aan de parking. Deze poel is al een tijd geleden natuurlijk ingericht. Zoals we konden verwachten zag de buit er hier weer anders uit: meer dan 1.500 Zonnebaarzen, verschillende grote Palingen, jonge Snoeken, Rietvoorn en Baars. Maar ook meer dan 100 Amerikaanse rivierkreeften, zowel de Rode als de Gevlekte. En opvallend genoeg vingen we hier slechts 2 jonge Amerikaanse stierkikkers.

Tot slot hebben we de fuiken uitgezet op de Roostvijver voor de kijkhut. Ook deze vijver werd 10 jaar geleden min of meer natuurlijk ingericht. Door de onnatuurlijke oeverbeschoeiing weg te nemen, is er nu een mooie oevervegetatie ontstaan waar vele soorten zich thuis voelen. Spijtig genoeg zaten er op de oever ook Amerikaanse stierkikkers te ‘roepen’, zeg maar ‘brullen’ van: “pak me dan als je kan”. Deze grote jongens zijn moeilijk te vangen, maar we hadden op deze vijver wel heel wat larven en metamorfe exemplaren (dit is het ontwikkelingsstadium met staart en pootjes) in de fuiken. Ook hier weer heel wat Amerikaanse rivierkreeften en Zonnebaarzen maar ook Geelwangschildpadden. De bijvangst was eveneens weer anders van samenstelling. In deze voor ons laatste vijver hadden we weinig of geen Rietvoorns maar wel veel jonge Baarsjes, Snoeken en Paling.

Onze collega’s van Natuurwerk VZW namen ondertussen de grote vijver op Steenrotsen onder handen. Op deze vijver met steile oevers (dus weinig oevervegetatie) waren de vangstresultaten zoals verwacht. Héél veel larven en een 6-tal volwassen Amerikaanse stierkikkers. De medewerkers hadden ook veel Bruine Amerikaanse dwergmeerval en Zonnebaars gevangen, maar geen Snoek of Paling.

Snoek of Paling als bondgenoten in de strijd?

Na een week van fuiken zetten en leegmaken, kunnen we toch wel een aantal zaken vaststellen. Op de poelen met Snoek en of Paling hebben we weinig of geen Amerikaanse stierkikkers gevangen. We wisten al dat onze aanpak om de vijvers meer natuurlijk in te richten positief is voor de biodiversiteit. En we mogen nu ook wel stellen dat zulke herstel- en inrichtingsmaatregelen ook goed kunnen zijn in de strijd tegen plagen als de Amerikaanse stierkikker op en rond de waterplassen. Ook op andere plaatsen in de Kempen waar veel Amerikaanse stierkikkers voorkomen, stelt men vast dat het probleem erger is op water waar het natuurlijk evenwicht verstoord is en waar geen roofvissen aanwezig zijn.

In onwetendheid kan men niet zondigen, zegt men

Het is ondertussen wel duidelijk dat invasieve exoten een grote bedreiging vormen voor onze biodiversiteit. Op verschillende manieren verstoren ze het natuurlijke evenwicht ten nadele van onze inheemse soorten. De lijst met invasieve exoten wordt steeds langer. Toch blijft het verhandelen van deze planten en dieren helaas verder gaan, en dat is wél zonde. Het is in ieder geval zonde voor de biodiversiteit.

Tekst en foto's: Vic Van Dyck