Ventilatie-assen doen natuurlijke airco tot in de stad waaien

Deze zomer kregen we te maken met 3 hittegolven in België en dat is vooral in steden goed te voelen. De temperatuur loopt er stevig op, en ’s nachts koelt het er veel minder af. Met behulp van goedgerichte ventilatie-assen en stadsrandbossen krijgen we koele lucht vanuit het buitengebied tot in het hart van de stad. Dat blijkt uit het doctoraatsonderzoek van Marie-Leen Verdonck (Ugent). 

Toekomstvoorspellingen tonen aan dat hittegolven steeds intenser zullen worden en frequenter zullen voorkomen. In onze steden hebben we nu al te kampen met verhoogde temperaturen. Hoe dat komt? In steden wordt het zonlicht sterker geabsorbeerd dan in omliggende gebieden doordat je er veel donkere materialen vindt, zoals asfalt. Daarnaast zorgen de relatief lagere windsnelheden voor minder afkoeling. 

Natuurgebieden als de Bourgoyen-Ossemeersen bij Gent en het Zoniënwoud bij Brussel zijn op warme dagen verschillende graden koeler dan hun stedelijke tegenhangers zoals bijvoorbeeld het Citadelpark in Gent. Dit heeft natuurlijk te maken met hun grootte, maar ook de inbedding in een natuurlijkere omgeving die minder snel zal opwarmen dan het stedelijke weefsel, speelt een rol. Ook opvallend: natuurlijke systemen (zoals natuurlijke graslanden, ruigtes, bossen) blijken veel beter weerstand te bieden onder stresserende omstandigheden zoals hitte en droogte. Waar de vegetatie in stadsparken en landbouwgrond snel te kampen hebben met droogtestress en sterk moeten inboeten op de verkoelende functie van de groene omgeving, zal een natuurgebied ook tijdens een hittegolf langer groen blijven en verkoelend werken. De airco’s buiten de stad blazen met andere woorden harder en zijn beter wanneer het écht nodig is.

Afbeelding

Een beter antwoord op overmatig aircogebruik: de natuur! (foto: Hendrik Moeremans)

Maar hoe krijgen we die koele lucht tot in het hart van de stad? Een eerste stap is voldoende grote natuurgebieden ontwikkelen nabij de stadsrand. De dominante windrichting speelt een belangrijke rol in de optimale inplanning. De Nederlandse stad Arnhem verdeelde haar grondgebied in zones die gelinkt werden aan temperatuur, en kon zo nagaan welke van de bestaande groene zones het meeste potentie hadden om de stedelijke omgeving af te koelen. 

Eens de airco’s geïnstalleerd zijn, is het zaak om de koele lucht tot in de stad te krijgen. Dit kan door de wind te gebruiken en door barrières te verwijderen in de zogenaamde ventilatieassen. Het is ook een goed idee om de grote groene longen te verbinden met kleinere stedelijke groenstructuren zoals parken en straatbomen die de koele lucht zo diep mogelijk in de stad kunnen verspreiden. 

Als het slim aangepakt wordt, kunnen deze ventilatieassen nog een ander doel dienen: de stadsbewoners op een duurzame, gezonde en koele manier tot bij de natuur brengen. Hoewel de groene zones in en rond een stad, de stad tijdens een hittegolf een beetje zullen afkoelen, zullen ze zelf nog altijd koeler blijven dan de bebouwde zones. 

Wie natuur waardeert, is al langer vragende partij voor uitgestrekte natuurgebieden dicht bij steden. Maar het veranderende klimaat toont dat het een noodzaak zal zijn om steden aangenaam en leefbaar te houden in de toekomst. 

Tekst: Marie-Leen Verdonck, Ugent