Vierbandgroefbij na 63 jaar herontdekt in België

Tijdens een inventarisatie in het kader het Interregproject ‘Meer natuur voor Pittig Fruit’ in Bekkevoort werd een vrouwtje Vierbandgroefbij aangetroffen door Natuurpunt Studie. Deze grote groefbij werd sinds 1953 niet meer in ons land waargenomen. Meer onderzoek zal moeten uitwijzen of er een nestkolonie aanwezig is en of de Vierbandgroefbij nog elders in België voorkomt.

De Vierbandgroefbij is met haar 13 tot 16 mm één van de grootste bijensoorten van ons land. Ze behoort tot de groefbijen, waarvan de vrouwtjes te onderscheiden zijn door de overlangse dwarsgroef op het laatste achterlijfssegment.

De Vierbandgroefbij kwam in de eerste helft van de 20^e eeuw verspreid over België voor, en werd voor het laatst in ons land waargenomen in 1953 op de kalkhellingen van de Sint-Pietersberg in de provincie Luik. Ze werd dus meer dan 60 jaar uitgestorven gewaand. Tot nu. Op 24 mei 2016, tijdens een inventarisatie in Bekkevoort, werd een vrouwtje van de Vierbandgroefbij ontdekt, zittend op een witte klaver in een gazon in Molenbeek-Wersbeek. Ook in Nederland werd de soort na een afwezigheid van meer dan 50 jaar herontdekt op de Bemelerberg in Zuid-Limburg.

Steilwanden, klei- en leemhellingen of wanden van holle wegen en groeven zijn favoriete nestplaatsen van deze opvallende verschijning. Ook vele andere wilde bijen nestelen er, en ze zijn vaak zeldzaam geworden of zelfs verdwenen door een gebrek aan dergelijke nestplaatsen. Op de vindplaats van de Vierbandgroefbij vind je een waaier aan goede nestgelegenheid voor wilde bijen; een holle weg met zonbeschenen steilwanden, enkele grote oude muren met oude kalkmortel en open plekken op de bodem waar tientallen nesten van andere bijensoorten aangetroffen werden, waaronder Bruine rouwbij, Blokhoofdgroefbij, Heggenrankbij en Texelse zandbij. Bijkomende zeldzame soorten zijn er te verwachten, en er zal gericht gezocht worden naar nesten van de Vierbandgroefbij.

De Vierbandgroefbij vertoont een vorm van sociaal gedrag die uitzonderlijk is in de wilde bijenwereld. Vrouwtjes leven namelijk voor een bepaalde periode samen met hun nakomelingen. Nadat vrouwtjes gepaard hebben, overwinteren ze onderin de oude nesten waarin ze geboren zijn. Deze nesten worden gebouwd in de vorm van een primitieve raat met vijf tot twintig broedcellen. Voor haar nakomelingen verzamelt de Vierbandgroefbij stuifmeel van bloemen van verschillende plantenfamilies, maar met een voorkeur voor grote bloemen zoals distels, centaurie, muizenoortje en paardenbloem.  Grote aantallen bloeiende planten zijn nodig van half mei tot eind augustus, wanneer de soort actief is.

Afbeelding

Holle weg met steilwanden Dergelijke zuidgerichte steilwanden bieden nestgelegenheid aan tientallen vaak zeldzame soorten wilde bijen. (foto: Jens D'Haeseleer)

In 2016 wordt terreinonderzoek naar wilde bijen uitgevoerd door medewerkers van Natuurpunt Studie in de Vlaams-Brabantse gemeenten Bekkevoort, Tielt-Winge, Glabbeek en Kortenaken in het kader van het Interregproject ‘Meer natuur voor Pittig Fruit’. Dat project wordt uitgevoerd door Regionaal Landschappen Zuid-Hageland, Noord-Hageland en Haspengouw en wil fruittelers stimuleren om bijenvriendelijke maatregelen uit te voeren op hun terreinen. In het kader van dit project worden enkele potentiële bijenplekken onderzocht, wat zal resulteren in specifiek beheeradvies in functie van wilde bijen.

Wie zelf op zoek wil gaan naar de Vierbandgroefbij, richt zich best op gebiedjes met steile, zonbeschenen bodem. Waarnemingen, liefst met foto, kunnen ingegeven worden op www.waarnemingen.be.

Van 30 mei tot 5 juni loopt de Vlaamse ‘Week van de Bij’. Meer info vind je op www.weekvandebij.be. Aculea, de wilde bijen- en wespenwerkgroep van Natuurpunt, organiseert op zondag 5 juni een excursie over wilde bijen in de Kesselse Hei. Meer info vind je op http://aculea.be/.

Tekst: Jens D'Haeseleer, Natuurpunt Studie
Foto’s: Jens D'Haeseleer, Natuurpunt Studie en Michael Fritzsche

Afbeelding