Vleermuizen: 5 weetjes over deze beschermde zoogdieren

Dat vleermuizen vampieren zijn, die je bijten en je bloed opzuigen. Of in je haren vliegen en erin verstrikt raken. Vleermuizen worden in sommige culturen al van oudsher beschouwd als eng en gevaarlijk. Maar is dat ook écht zo? 5 weetjes op een rijtje gezet.

1/ Vliegen vleermuizen in je haar?

Vleermuizen zijn de enige zoogdieren die echt kunnen vliegen. Ze lokaliseren tijdens hun vlucht voorwerpen en prooien, vooral insecten. Dit doen ze feilloos dankzij hun echolocatiesysteem of sonar. Vleermuizen maken hiervoor ultrasone geluiden. Deze hebben een hoge frequentie en zijn meestal niet waarneembaar voor het menselijk oor. De echo van deze geluiden vangen ze op met hun oren. De klank en de richting van de echo geeft hen informatie over wat er zich in hun omgeving bevindt. Omdat ze zo wendbaar zijn, vliegen vleermuizen dikwijls volgens een grillig patroon. Het kan gebeuren dat ze zo soms rakelings langs je heen scheren. Hun sonar heeft hen echter al lang laten weten dat jij geen smakelijk insect bent maar een groot, te mijden voorwerp. In je haren vliegen - en erin verstrikt raken - doen ze dus niet. 

2/ Bestaan vampieren echt?

Eeuwenlang werden vleermuizen geassocieerd met de duivel, zwarte magie en het kwaad. Films en boeken vertellen nu nog steeds over menselijke vampieren, zoals Dracula, die ‘s nachts ronddwalen om onschuldige slachtoffers in de hals te bijten en hun bloed te drinken. Dat klinkt natuurlijk eng. Maar zijn vampieren nu echt? Er bestaan inderdaad vampiervleermuizen. En ze leven van bloed, vooral van dieren. Slechts een paar likjes uit een klein sneetje. Ze komen voor in Zuid-Amerika en zijn amper 6-9 cm groot. Alle West-Europese vleermuizen zijn insecteneters. Het zijn de ideale, natuurlijke insectenbestrijders. Een volwassen vleermuis (5-25 gram) eet per nacht tot bijna de helft van zijn lichaamsgewicht aan insecten. Om geen voedselconcurrenten te zijn, jagen de verschillende vleermuissoorten op andere terreinen. Hun echolocatiesysteem en vliegkunsten zijn daarbij voor elke soort specifiek aangepast.

3/ Lok je vleermuizen met een batdetector?

In films wordt Batman ter hulp geroepen door een Bat-signaal uit te zenden. Een batdetector of vleermuisdetector dient echter niet om te lokken maar om te registreren. Het toestel ontvangt de ultrasone signalen van de vleermuizen en zet ze om naar - voor het menselijk oor - hoorbare geluiden. De verschillende vleermuissoorten hebben elk een ander sonar-ritme en -frequentie. Aan de hand van hun specifiek geluid kun je ze herkennen. Vleermuizen roepen niet alleen hoog maar ook heel hard. Vergelijkbaar met een opstijgend vliegtuig. Om te vermijden dat zij zelf gehoorschade zouden krijgen, sluiten ze even hun oor af tijdens het uitstoten van de roep. Bij sommige vleermuissoorten gebruiken de mannetjes een specifieke baltsroep om een vrouwtje te lokken of andere mannetjes uit hun territorium te verjagen. Zelfs zonder detector kunnen deze vaak door jonge mensen gehoord worden.

4/ Vleermuizen-crèche in je huis?

Vliegen in de periode eind mei-augustus grote groepen vleermuizen rond je huis? Dan ben jij misschien de trotse “herbergier’’ van een crèche. Rond begin juni verzamelen vrouwelijke vleermuizen zich in kraamkolonies. Hiervoor kiezen ze zorgvuldig een geschikte, warme plek uit. Dat kan ook het dak of de spouwmuur van je huis zijn. Daar brengen ze 1 jong levend ter wereld. Moeders laten hier - net zoals in de crèche - hun jongen achter als ze gaan werken (jagen). Tussen het jagen door komen ze regelmatig langs om te zogen. Zijn de jongen groot en vliegklaar dan valt de kraamkolonie uiteen. Hoewel hun aantal soms indrukwekkend kan zijn, brengen vleermuizen geen schade aan je huis toe. Ze gebruiken een bestaande, kleine opening als toegang. Onder deze invliegopening kan je kleine vleermuizenkeutels vinden. Deze zijn droog en ruiken niet. Ze vormen een uitstekende meststof (guano) voor je tuin.

5/ Doen vleermuizen aan energiebesparing?

In de winter zijn er bijna geen insecten te vinden. Daarom leggen vleermuizen een vetreserve aan en gaan in winterslaap van oktober-april. De verschillende soorten verkiezen andere winterverblijven zoals een holle boom, een huis of een grotachtige plek (kelder, fort). Constante factoren zijn wel dat het er vorstvrij, vochtig en rustig moet zijn. Hun ademhaling en hartslag vertragen dan en hun lichaamstemperatuur past zich aan de omgeving aan. Zo verbruiken ze zeer weinig energie om de wintermaanden door te komen. Vleermuizen zijn experten in energiebesparing. Ook bij het paren. Na de winter kost het de verzwakte vleermuizen te veel energie om een partner te zoeken en voor nageslacht te zorgen. Eten en aansterken zijn dan de enige zaken waar ze willen aan denken. Dus hebben ze een ingenieuze oplossing gevonden: de paring vindt plaats in de late nazomer. Maar de bevruchting gebeurt pas na de winterslaap. Het vrouwtje bevrucht als het ware zichzelf na de winter. Op die manier worden de jongen in mei-juni geboren, wat gunstiger is dan in de winter.

Tekst: Christine Machiels