Vleermuizen onder druk in Antwerpse fortengordel

Afgelopen weekend telde de Vleermuizenwerkgroep van Natuurpunt 3000 vleermuizen in 19 forten in de Antwerpse fortengordel. De keten van forten wordt almaar belangrijker voor overwinterende vleermuizen, ook voor zeldzame soorten. Maar hun leefgebied staat onder druk: het voorbije jaar verloren de dieren in een kwart van de forten een deel van hun leefgebied.

Tachtig vleermuizenexperts uit binnen- en buitenland bliezen dit weekend verzamelen om tellingen uit te voeren in de forten van de Antwerpse fortengordel. Dat doen ze ieder jaar om de populaties van het aantal overwinterende dieren op te volgen. Naar schatting overwinteren in de in totaal 35 Antwerpse forten zo’n 6500 vleermuizen. Daarmee vormen de forten 1 van de 5 grootste overwinteringsplaatsen van Noord- en West-Europa.

Tijdens het telweekend werden verscheidene records gebroken. In het fort van Lier werden niet minder dan 89 Ingekorven vleermuizen gevonden, op een totaal van 500 dieren. De Ingekorven vleermuis bereikt in Vlaanderen de noordgrens van haar verspreidingsgebied en is overal erg bedreigd. Verschillende forten herbergen 500 dieren: Brasschaat, Lier, Kessel, Borsbeek en Broechem. In de forten van Walem en Lier werd een aanzienlijke stijging van het aantal dieren waargenomen.

De trend is dat het aantal vleermuizen stelselmatig toeneemt. Mogelijk is dat te wijten aan het verdwijnen van geschikt ander leefgebied (plekken zonder licht- of geluidshinder) in Vlaanderen en doen de forten dienst als toevluchtsoord voor heel wat soorten.

Toch zijn ook de forten niet vrij van verstoring en lijkt ook dit belangrijk toevluchtsoord bedreigd. In een kwart van de onderzochte forten is het afgelopen jaar leefgebied verdwenen. Vaak ging het om renovaties, drooglegging of het plaatsen van licht en verwarming waardoor het gebied niet meer geschikt is voor de dieren. Het fort van Liezele is het meest schrijnende voorbeeld: na een forse herinrichting daalde het aantal overwinterende vleermuizen er de afgelopen jaren van 90 naar 30.

Het belang van de fortengordels voor vleermuizen is Vlaanderen en Europa niet ontgaan. Heel wat van de forten zijn aangeduid als speciale beschermingszone. Dat wil zeggen dat de gebieden gevrijwaard of hersteld moeten worden als vleermuizenhabitat. Ondanks deze specifieke bescherming gebeuren toch jaarlijks werken die ervoor zorgen dat geschikte plaatsen verdwijnen.

In 2009 nog werd door de Vlaamse regering het Soortenbesluit goedgekeurd, dat er voor moet zorgen dat de rustplaatsen van beschermde dieren niet verstoord worden. In 2013 werd een ontwerp voor het soortenbeschermingsprogramma opgesteld. Dat regelt de bescherming van vleermuizen, maar het programma wacht nog steeds op goedkeuring door de minister. Pijnlijke situaties zoals die in Liezele bewijzen de nood om spoed te zetten achter die procedure.

Tekst: Kris Boers