Vlinders zijn schatten op zolder

Samen met de eerste echte lentedagen lopen ook de eerste waarnemingen binnen van rondfladderende dagvlinders. Wanneer de temperaturen hoog genoeg worden, verlaten ze hun veilige winterschuilplaats. Als ze de uitgang nog vinden tenminste...

De laatste dagen worden er al tal van dagvlinders gemeld, vooral Citroenvlinder, Dagpauwoog, Gehakkelde aurelia en Kleine vos. Dat zijn niet toevallig vier soorten die als volwassen vlinder de winter doorbrengen. Van zodra de temperaturen hoog genoeg worden, ontwaken ze om zich tegoed te doen aan de zon, en aan de nectar van ontluikende voorjaarsbloeiers. Dat is elk jaar zo, en dit jaar nog wat vroeger dan anders.

Overwinteren doen Citroenvlinders in het struikgewas of onderaan de bladeren van groen blijvende gewassen als Klimop. Dagpauwogen, Kleine vossen en Gehakkelde aurelia’s zoeken voor de winter dan weer donkere, koele plekken op, liefst beschut voor de wind. Dat kunnen stapels brandhout zijn of holle bomen waaruit ze in het voorjaar langs dezelfde weg naar buiten kruipen als waarlangs ze enkele maanden voordien binnenglipten. Ook het open keldergat weten ze moeiteloos terug te vinden. Zolders zijn evenwel een ander paar mouwen. Hier spelen zich vaak stille drama’s af in de vlinderwereld.

De gevaarlijkste vangkuilen zijn oude, niet-geïsoleerde zolders met ramen. De vlinders komen hier makkelijk binnen via kieren tussen de dakpannen of spleten in het gebinte. Door de warmte van de lentezon op het dak ontwaken de dieren uit hun winterslaap en zien ze in de verlichte raamopeningen de perfecte uitgang. Weten zij veel dat daar een glas voor zit … Vruchteloos blijven ze proberen weg te geraken. Daarbij slinken hun vetreserves, die sowieso al erg zijn gekrompen door de winter, zienderogen. Achter het glas kan het daarenboven veel warmer worden dan buiten. Zonder vocht dreigt de uitdroging en de onvermijdelijke dood. Veel vlinders worden achteraf dan ook levenloos op de zoldervloer teruggevonden.

Soms zijn het echter niet meer dan een paar vlindervleugels die overblijven. Huisspinnen kiezen ook vaak een plekje aan het raam. Alsof ze weten dat het voedsel hen daar zomaar in de kaken komt gevlogen. Veel overwinteraars eindigen hun eerste lentevlucht dan ook in een spinnenweb. 

Op het Lyceum in Aalst is de eerste vlinderwaarneming elk jaar het startschot voor een algemene inspectie van de zolders. De oude en vaak geklasseerde gebouwen herbergen jaarlijks vlinders tijdens de winter, ondanks hun ligging midden in het stadscentrum. Op maandag 24 februari was het weer zover. Na een eerste Kleine vos in de schooltuin werden op zolder nog drie andere exemplaren gevonden. De vlinder aan het zuidraam was al danig in paniek en werd vrijgelaten (kijk maar in dit filmpje). Twee exemplaren aan de noordzijde van het gebouw deden nog niet mee aan de hype en sliepen rustig verder. Afspraak binnen enkele dagen als het nog wat warmer wordt. Want  langslapers moet je zeker niet wakker maken. Het is namelijk heel natuurlijk dat niet alle exemplaren tegelijk ontwaken. Hou jij ondertussen ook de zolder in de gaten?

Tekst & foto's: Ruben Meert, Insectenwerkgroep Voelspriet en leraar Biologie aan het Lyceum van Aalst