Wereldmilieudag focust dit jaar terecht op “tijd voor natuur”

Er zijn weer wolven in het land, in elke provincie leven er bevers en zelfs de otter begint aan een schuchtere comeback. Het moet dus wel goed gaan met die biodiversiteit, zou je denken. Helaas is de realiteit minder rooskleurig. Vandaag, wereldmilieudag in het teken van natuur, staan we stil bij evoluties in de Vlaamse natuur en in het natuurbeleid.

Het leek even allemaal mee te zitten in 2010: het jaar werd door de VN uitgeroepen tot internationaal jaar van de biodiversiteit. Even later volgde de Europese biodiversiteitsstrategie 2010-2020 met 6 streefdoelen en 20 acties. En lokaal sloot Natuurpunt heel wat biodiversiteitscharters af met enthousiaste steden en gemeentes. Maar net zoals nu, zaten we toen in de nasleep van een andere crisis, de bankencrisis. Er was niet veel tijd en aandacht voor zoiets als duurzaamheid of het algemene welzijn. Het was dan ook geen verrassing toen halfweg de termijn in 2015 bleek dat er geen enkele vooruitgang was geboekt in het terugdringen van het wereldwijde biodiversiteitsverlies. Op de koop toe besloot de Europese Commissie dat jaar, onder druk van lobbygroepen, om de 2 belangrijkste Europese natuurwetten (Habitat- en Vogelrichtlijn) naar beneden bij te stellen. De grootschalige nature alert-campagne van een grote groep ngo’s zoals Natuurpunt kon dit tegenhouden dankzij de steun van 520.000 ondertekenaars (waarvan 40.000 Belgen). Na 2 jaar campagne waren de natuurwetten gered, maar lag de natuurbescherming op het terrein praktisch stil. In 2017 vierden we 25 jaar Natura 2000, het paradepaardje van de Europese natuurbescherming om een robuust netwerk van natuurgebieden over heel Europa met elkaar te verbinden. Zowel op land als op zee. Natura 2000 betekende een zeer belangrijke boost voor het Vlaamse natuurherstel met tal van prachtige Life-projecten, maar bleef ondergefinancierd doordat slechts 20% van het benodigde budget voorzien was. Twee jaar later werd de oudste Europese natuurwet, de Vogelrichtlijn, 40 jaar. Een verjaardag die door weinig enthousiasme en successen haast ongemerkt passeerde. Een maand later volgde de totale ontnuchtering door het IPBES-rapport van mei 2019 dat voor het eerst stelde dat 1 miljoen soorten op uitsterven staan. Toch bleven de auteurs van het rapport positief: we kunnen het tij nog keren, als we nu in actie schieten. 

2020 moest eigenlijk hét jaar bij uitstek worden om zowel de biodiversiteit als het klimaat te redden. Maar het coronavirus besliste er anders over. Tien jaar na de start van de Europese biodiversiteitsstrategie in 2010 moeten we opnieuw vaststellen dat we de doelen verre van halen. Toch hangt er ook verandering in de lucht. Wereldwijd startten allerlei acties en petities met duizenden handtekeningen om de staats- en regeringsleiders te overtuigen juist nu de switch te maken naar een fossiel-, vervuilings- en grondstofarme samenleving die gezond en eerlijk is voor iedereen. Daarnaast blijft de Europese Commissie van haar voornemen overtuigd om van de Green Deal een succes te maken. Dit is het meest duurzame plan ooit om onze economie en samenleving net als in de jaren ‘30 te hertekenen. Zeker in deze coronatijden. Mét aandacht voor biodiversiteitsherstel.    

Hoe redden we de biodiversiteit? 

Doordat de mens drie vierde van het aardoppervlak intensief bewerkt, bewoont en belast, kreunt het biodiversiteits-vangnet in al haar geledingen en is het enkel afwachten tot één van de vele virussen opnieuw van dier op mens overspringt. Ons grondgebruik moet anders. 30% moeten we reserveren voor ongerepte natuur, zo staat er in het nieuwe voorstel voor de Europese biodiversiteitsstrategie tot 2030. En dat doen we best via een wet, stelt Natuurpunt. 

Dezelfde politieke ambitie die er nu is voor bossen, zou er ook voor heide, duinen, moerassen of riviervalleien mogen zijn. En het aantal te beschermen “Vlaamse panda’s” in landbouw, stedelijk en natuurgebied (ook al zijn ze niet altijd aaibaar) is groot en kan een upgrade aan beschermingsacties gebruiken. Daarvoor moet iedereen mee in bad. Biodiversiteitsbescherming moet een prioriteit worden in o.a. de ruimtelijke ordening (betonstop), landbouw (natuurinclusief) en klimaatbeleid (natuur als CO2-opslag en buffer). Maar ook op tuinniveau (samen hét grootste natuurgebied van Vlaanderen) kan iedereen de natuur meer kansen geven. Gebruik daarvoor mijntuinlab.be.  

Laten we vooral het natuurbesef dat velen opdeden tijdens de coronacrisis vasthouden en omzetten in concrete daden. En deel jouw natuurmomenten, net als vele anderen, via de sociale media met de hashtag #tijdvoornatuur.     

Wil je meer lezen over wat jij kan doen voor de biodiversiteit? Kijk dan eens op www.samenvoorbiodiversiteit.be of op deze Natuurpunt-pagina.

Tekst: Wim Veraghtert (Natuurpunt Studie) & Benno Geertsma (Natuurpunt Beleid)