Zeldzaam Wit bosvogeltje duikt op in Aalsterse tuin

Wit bosvogeltje, een in Vlaanderen zeer zeldzame orchidee, verscheen twee jaar geleden plots in een tuin in Aalst. Een florist die toevallig passeerde maakte de eigenaar attent op de zeldzaamheid van de plant. Vorig jaar bleef de orchidee afwezig, maar nu staat ze er weer.

Wit bosvogeltje is een orchidee die een voorkeur heeft voor kalkrijke hellingbossen. Soms groeit ze ook in kalkgraslanden, maar altijd in de schaduw van bomen of struiken. De soort is bekend van de gematigde delen van West-, Centraal- en Zuid-Europa, ten noorden tot aan de zuidkusten van Scandinavië en ten zuiden tot aan de Middelandse zee. In Vlaanderen is de soort altijd zeer zeldzaam geweest, voor 1940 waren enkel waarnemingen bekend van de Sint-Pietersberg. De atlas van de Flora van Vlaanderen (1972 – 2004) meldt nog drie vindplaatsen. In het staatsnatuurreservaat de Westhoek is de soort intussen niet meer terug gevonden. Op een vergraven terrein bij Tielrode (sinds 1997) en in de Antwerpse haven (sinds 1999) houdt de soort stand en breidt zich uit. Op deze drie vindplaatsen staat Wit bosvogeltje in de nabijheid van bomen of struiken (Kruipwilg, populier). De vindplaatsen in Antwerpen en de Westhoek hebben een kalkrijke zandbodem, in Tielrode groeit de soort op kleibodem. In kader van het soortenbeschermingsprogramma Antwerpse haven werd een Internationaal Beschermingsplan opgemaakt voor Wit bosvogeltje. Hierin worden de bedreigingen van deze soort in Vlaanderen in kaart gebracht en concrete maatregelen en acties voor het behoud van de soort voorgesteld. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk dat de groeiplaats voldoende zonlicht krijgt en dat er niet te veel concurrentie is met andere bodembegroeiing, waardoor hakhout- en maaibeheer aangewezen zijn. Ook is het belangrijk dat er voldoende voedselplanten in de nabijheid zijn, om solitaire bijen te lokken die voor de bestuiving zorgen.

Afbeelding

Met wat fantasie kan je in de bloemen een vliegend vogeltje ontwaren, vandaar de naam 'Wit bosvogeltje'. (foto: Wikipedia)

De nieuwe vindplaats van Wit bosvogeltje ligt ver van de drie recente vindplaatsen verwijderd. De soort is in de tuin opgeschoten tussen houtsnippers, wellicht werd het zaad hiermee aangevoerd. Het blijft wel bijzonder dat de soort hier verschijnt, omdat bij orchideeën de aanwezigheid van de juiste bodemschimmels van belang is om te overleven.  De houtsnippers liggen hier ondertussen al 15 jaar. Orchideeën kunnen er een tijd over doen vooraleer ze beginnen bloeien. Ook voor zijn overleving als volwassen individu blijkt het Wit bosvogeltje tot op zekere hoogte afhankelijk van mycorrhizavormende paddenstoelen. Het Wit bosvogeltje plant zich zelden en enkel via zaad voort.

Helaas is de overlevingskans van deze eenzame orchidee bijzonder klein. Bestuiving gebeurt door solitaire bijen, maar zelfbestuiving blijkt niet plaats te vinden. Dit Wit bosvogeltje zal dus wellicht eenzaam blijven. De groeiplaats is wel gemakkelijk op te volgen, we zijn benieuwd of deze prachtige bloem volgend jaar weer verschijnt in deze tuin.

Tekst: Roosmarijn Steeman, Natuurpunt Studie
Foto: Louis Podevyn