Zeldzame driekantige bies wordt verplaatst in kader van dijkwerken

De zeer zeldzame driekantige bies komt op nog maar een paar locaties in Vlaanderen voor. In de Scheldebocht in Wichelen staat ongeveer 25% van de Vlaamse populatie. Binnenkort staan daar dijkwerken gepland en zo dreigt deze plant verloren te gaan. Twee jaar geleden trok Natuurpunt aan de alarmbel en het Instituut voor Natuur -en Bosonderzoek (INBO) maakte een advies op om de wortelstokken van de planten te oogsten en op geschikte plaatsen opnieuw te planten. Op 19 en 20 februari 2020 ging het INBO aan de slag, samen met de Vlaamse Waterweg nv, Natuurpunt vzw, Het Regionaal Landschap Schelde-Durme en Natuur en Bos. 

Vrijwilliger Robbert Schepers, die de driekantige bies opvolgt voor de meetnetten, uitte zijn bezorgdheid over de mogelijke impact op de soort naar aanleiding van de geplande dijkwerken in het kader van het Sigmaplan. Het Sigmaplan is een plan voor waterveiligheid en herstel van riviernatuur, en wordt uitgevoerd door waterwegbeheerder De Vlaamse Waterweg nv en Natuur en Bos van de Vlaamse overheid. Vervolgens vroeg Natuurpunt een officieel advies bij het INBO op de vraag: Wat is de impact van de geplande werken op de groeiplaats van driekantige bies?
Het advies was duidelijk: 24% van de actuele populaties driekantige bies in Vlaanderen zou verloren gaan. Bovendien is de kans onbestaande dat de overblijvende planten na de werken nog een gezonde populatie kunnen vormen. Om de soort te redden adviseerde men om de populatie in de projectzone uit te graven en elders op een geschikte locatie terug te planten. Dit noemt men een translocatie.

Geschikte locaties
Het zoeken naar geschikte locaties voor het verplanten van de wortelstokken is echter niet evident. Het is niet voor niks dat de soort zo zeldzaam is geworden in Vlaanderen. Het aantal geschikte groeiplaatsen voor deze soort is zeer beperkt. Driekantige bies groeit laag in de zone waarin de getijdenstroom verloopt en verdraagt langdurige overstromingen. Langs de Zeeschelde wordt driekantige bies vooral aangetroffen op breuksteenbestortingen waartussen slib is afgezet, zoals de Scheldebocht in Wichelen. Dit betekent niet dat driekantige bies een voorkeur heeft voor breukstenen, eerder dat op de geschikte groeiplaatsen in de Zeeschelde bijna overal breukstenen werden gestort. 

Een geschikte groeiplaats voor translocatie moest aan volgende eisen voldoen: 

• Een geschikt zoutgehalte

• Een geschikte hoogteligging (overstromingsdiepte). 

• De helft van de locaties bestaat uit slib, de andere helft bestaat uit breuksteen waartussen voldoende slib is afgezet.

• Om niet overwoekerd te worden door andere soorten grenzen de locaties bij voorkeur niet aan rietvegetaties, struwelen of bomen 

Afbeelding

Uitgraven driekantige bies vanop een ponton in de Schelde © Bart Vandevoorde

Translocatie
Op 19 en 20 februari heeft het INBO heel wat wortelstokken kunnen oogsten. Volgende week zullen die opnieuw aangeplant worden op een geschikte plek in de buurt. Natuurpunt is alvast zeer tevreden dat de soort voor de start van de werken gered werd door een vlotte samenwerking van verschillende partijen. 

Kenmerken
Driekantige bies (Schoenoplectus triqueter) is een moeras- en oeverplant met kruipende wortelstokken waaruit in het voorjaar scherp driekantige stengels spruiten. In het najaar, vanaf midden oktober, sterven de bovengrondse delen volledig af en die verschijnen pas opnieuw in het voorjaar. De soort is uiterst zeldzaam en met verdwijning bedreigd. Ze wordt beschouwd als de meest kenmerkende soort van het zoetwatergetijdengebied van de Schelde. De bescherming van driekantige bies is voor Vlaanderen belangrijk, vandaar ook de opvolging via het Vlaamse project Meetnetten, waarbij vrijwilligers kwetsbare soorten opvolgen. In de provincie Oost-Vlaanderen is driekantige bies aangeduid als een prioritaire soort voor het provinciaal natuurbeleid. Tot 2016 bevonden alle gekende Vlaamse groeiplaatsen zich in Oost-Vlaanderen. Ondertussen zijn ook aan de overkant van de Schelde, in de provincie Antwerpen, drie kleine groeiplaatsen van de soort (her)ontdekt. 

tekst: Roosmarijn Steeman (Natuurpunt Studie) & Robbert Schepers (vrijwilliger Meetnetten & Regionaal Landschap Schelde-Durme).