Zestandgoudwesp, een kleurrijke nieuwe verschijning voor de Belgische fauna

Goudwespen zijn relatief kleine wespen met prachtige metaalachtige lichaamskleuren gaande van groen tot rood, blauw of paars. Half juni werd er in Harelbeke een nieuwe soort van deze relatief onbekende familie gevangen voor België, namelijk de zestandgoudwesp (Chrysis sexdentata). Daarmee volgt de soort mogelijk de opkomst van de kale leemwesp (Euodynerus dantici), een plooivleugelwesp die steeds algemener lijkt te worden in ons land.

“Oh nee! Nog meer wespen”, horen we je zeggen. Dit is echter ongegrond, deze nieuwe soort betreft immers een goudwesp en geen limonadewesp (een verzamelnaam voor de wespen die een agressief gedrag kunnen vertonen, zoals de Duitse en gewone wesp). Goudwespen (Chrysididae) zijn bijzonder mooie wespen die niet kunnen steken. Ze hebben enkel een legboor die niet sterk genoeg is om door onze huid heen te geraken en zijn dus volkomen ongevaarlijk voor de mens. Hun metaalachtige lichaamskleuren gaande van groen tot rood, blauw of paars, maken het echte schoonheden. Sommige soorten zijn volledig groen of blauw, maar de meeste soorten hebben verschillende kleuren op hun kop, borststuk en achterlichaam.

Goudwespen variëren in grootte van enkele millimeters tot een dikke centimeter. Ze worden ook wel eens koekoekswespen genoemd omwille van hun levenswijze. Net zoals de koekoek leggen deze broedparasieten hun eitjes in het nest van een andere soort. De larven van de goudwespen groeien dan op met het voedsel dat door de gastheer voorzien werd voor zijn eigen kroost. Het grootste deel van onze goudwespen zijn parasieten van graafwespen (Crabronidae) zoals spieswespen, knoopwespen en wantsendoders of plooivleugelwespen (Vespidae) zoals muur- of schoorsteenwespen. Daarnaast zijn er enkele goudwespen die parasiteren op wilde bijen, voornamelijk op slakkenhuisbijen. Er zijn momenteel zo’n 80 soorten van deze familie waargenomen in ons land.

Zestandgoudwesp

Half juni 2022 werd er in Harelbeke een nieuwe soort goudwesp voor België waargenomen, de zestandgoudwesp. Het bewuste vrouwtje werd gevangen op de oude begraafplaats van Harelbeke door Win Vertommen. De soort is makkelijk te herkennen aangezien het de enige goudwesp is met 6 scherpe tandjes op het achterlichaam. Het achterlichaam is volledig rood gekleurd, de kop en borststuk zijn variabel van kleur, maar meestal groen of blauw. Ze is ongeveer 1 cm groot.

Onze vondst is wellicht de meest noordelijke van de soort ooit. Ze is in onze buurlanden enkel nog maar in Frankrijk en Duitsland waargenomen. De soort zou vaak te vinden zijn bij dood hout (ook bij houtstapels of bijenhotels) of stenen muren. De vondst werd verricht in kader van de opmaak van een bijenplan voor de stad Harelbeke.

Dit is trouwens niet de enige straffe waarneming uit Harelbeke dit jaar. Enkele weken geleden berichtten we nog over de vondst van de Grote behangersbij, een uiterst zeldzame soort bijensoort.

Gastheer Kale leemwesp

De zestandgoudwesp legt haar eitjes voornamelijk in de nesten van kale leemwesp (Euodynerus dantici), een mooie plooivleugelwesp met opvallende gele tekeningen. Deze jaagt op rupsen van nachtvlinders (familie Noctuidae) die dienen als voedsel voor de nakomelingen. Deze soort werd ook al enkele keren waargenomen in Harelbeke. Daarnaast wordt ook de ingesneden muurwesp (Ancistrocerus parietum) genoemd als gastheer.

Afbeelding

Kale leemwesp, de belangrijkste gastheer van de zestandgoudwesp (Foto: Henk Wallays).

Verder onderzoek moet definitief uitwijzen of deze plooivleugelwesp een warmteminnende soort is, die steeds meer voorkomt, maar daar heeft het voorlopig alle schijn van. Er zijn betrekkelijk weinig historische waarnemingen in verhouding tot de huidige data op citizen science portalen als waarnemingen.be en de huidige verspreiding lijkt voornamelijk vanuit het zuiden van België (en Vlaanderen) te komen. 

Denk je zelf deze zeldzame goudwesp of plooivleugelwesp gezien te hebben? Voer dan je waarneming in via Waarnemingen.be, ObsMapp (iObs voor Apple gebruikers) of ObsIdentify en help zo de verspreiding mee in kaart te brengen!

Tekst: Win Vertommen en Fons Verheyde (Aculea, de Bijen- en wespenwerkgroep van Natuurpunt).