Zweefvliegen, fascinerend veelzijdig

In België leven 358 soorten verspreid over zowat alle biotopen: van brakke sloten, over droog kalkgrasland, koude bronbeken of gewoon in onze tuinen. Maar onze omgeving verandert in ijl tempo en de soorten die er voorkomen veranderen mee. Intensiever landgebruik in een groot deel van Vlaanderen heeft een negatieve invloed op tal van soorten. Zweefvliegen gebonden aan soortenrijke graslanden, niet te voedselrijke waterrijke gebieden of heide boeren bijvoorbeeld achteruit. Maar in bossen is de evolutie enigszins anders. Bossen worden tegenwoordig minder intensief en ecologischer beheerd dan 100 jaar geleden. Als je weet dat twee derde van onze zweefvliegen gebonden is aan bos dan hoeft het niet te verbazen dat we ook heel wat zweefvliegen zien toenemen.

Op de rand...
Ook de klimaatopwarming laat zich voelen: soorten uit het zuiden veroveren Vlaanderen. Het geelbandkrieltje (Paragus quadrifasciatus) zie je ondertussen overal in Vlaanderen, maar zat niet lang geleden nog een eind ten zuiden van Parijs.
Jammer genoeg lopen ook heel wat bijzondere soorten pijlsnel terug. Een treffend voorbeeld is de grote fophommel (Sericomyia bombiformis), een harige zweefvlieg die niet alleen sprekend op een hommel lijkt, maar zich ook net zo gedraagt. Nooit was bedrog mooier. Ooit zat deze vermommingskunstenaar in alle grote Waalse bossen tot in het Zoniënwoud toe, maar ondertussen leeft ze teruggetrokken op enkele eilandjes op de allerhoogste Ardense toppen. Het hele jaar een koude, waterverzadigde bosbodem, meer heeft ze niet nodig, maar dat is tegenwoordig blijkbaar teveel gevraagd…

Over de rand...
Over naar de grootste droogstoppel onder onze zweefvliegen: de duinbollenzweefvlieg (Eumerus sabulonum). Zoals elke andere bollenzweefvlieg leeft de larve in ondergrondse delen van een plant, bij de duinbollenzweefvlieg is dat het zandblauwtje (Jasione montana). Een lieflijk bloemetje dat je vooral in duingebieden vindt. Het is uitstekend aangepast aan het harde leven van hitte en droogte in duinen door een verdikte wortel met reservestoffen. Net daarin leeft de larve van de duinbollenzweefvlieg. Bij extreme hitte en droogte, zoals we de laatste jaren meermaals meemaakten, droogt het hele plantje uit, maar dan heeft het nog altijd plan B - heel veel langlevend zaad - en dus komt ze zo’n catastrofe gemakkelijk weer te boven. Alleen, de duinbollenzweefvlieg heeft geen plan B. De laatste duinbollenzweefvlieg in België werd gezien in 1995…

Boek
Deze wondere wereld van zweefvliegen wordt prachtig geïllustreerd in de nieuwe ‘Veldgids Zweefvliegen’ van Sander Bot en Frank Van de Meutter. Voor elk van de 358 Belgische zweefvliegen kom je te weten hoe je ze precies kan herkennen en met welke andere soorten je ze zou kunnen verwarren. Natuurbeheerders en ecologen zullen dan weer blij zijn dat ze meer te weten kunnen komen over waarom het zo uitzonderlijk is wanneer er een moerasglimmer (Lejogaster tarsata) of een roodbruine sapzweefvlieg (Brachyopa panzeri) in hun gebied zit. De ecologische info is nu ook op Belgische leest geschoeid. Maar het is vooral ook een leuk prentenboek met state-of-the-art macrofoto’s die zowel het kleinste kenmerk als het hele uiterlijk van elke soort uitgebreid tonen.

Tekst: Frank Van de Meutter (INBO), Wout Opdekamp (Natuurpunt)

Foto: Frank Vassen

Video: Margaux Boeraeve