Standpunt waterkwaliteit

Natuurpunt beklemtoont het grote belang van een goede waterkwaliteit. Zonder proper water geen duurzame drinkwatervoorziening, geen aangename recreatie, geen goed functionerende overstromingsgebieden en geen natuur. Vervuild (oppervlakte)water is niet alleen een ramp voor de watergebonden natuur maar via overstromingen en grondwater vervuilt ook de natuur op het land.

Ons streven

Wanneer is ons werk klaar? Wanneer er proper water is voor iedereen én voor de natuur. Proper water is een basisrecht en moet opnieuw de norm worden. Rivieren en andere waterlopen zijn weer proper en zitten vol vissen, libellen en ander leven. Er zijn geen ongezuiverde lozingen meer van industrie of woningen. Afvalwater wordt via gescheiden rioleringsstelsels naar waterzuiveringsinstallaties gebracht en regenwater wordt zoveel mogelijk ter plaatse vastgehouden. Door een circulaire economie en doorgedreven hergebruik van materialen is er ook geen zwerfvuil meer in de waterlopen.

Maar waterkwaliteit onvoldoende

Hoewel de waterkwaliteit in de Vlaamse waterwegen de laatste 30 jaar gevoelig is verbeterd, is zij nog lang niet op het niveau van een gezond watersysteem. De vastgestelde kwaliteitsverbetering is voornamelijk het resultaat van maatregelen in de vervuiling door huishoudens en industrie. De uitbouw van het rioleringsnetwerk (en bijhorende waterzuivering) en inspanningen vanuit de industrie om minder te lozen zijn hiervan de belangrijkste verwezenlijkingen. Pollutie vanuit de landbouw – met name vergiftiging door pesticiden en eutrofiëring vanuit mest - is echter nog steeds een groot probleem. Heel wat kleinere waterlopen scoren ondermaats wat de waterkwaliteit betreft. En laat nu net die kleine waterlopen cruciaal zijn voor heel wat zeldzame planten en dieren.

Watercrisis?

De bindende Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) heeft als doel om onze waterlopen opnieuw zuiver te maken tegen uiterlijk 2027. Tegen dan moeten de Vlaamse beken en rivieren voldoen aan de Europese waterkwaliteitsnormen. De normen werden 22 jaar geleden al aanvaard door Vlaanderen, maar vandaag verkeert slechts 1 van de 195 Vlaamse waterlopen in goede staat. Het ambitieniveau dat Vlaanderen haar recente waterplannen (stroomgebiedsbeheerplannen) naar voren schuift is ronduit zwak: tegen 2027 zou ­amper 10 procent van de 195 waterlichamen in goede staat gebracht worden, en dat op een moment dat de toestand er in sommige water­lopen nog op achteruit gaat. Vlaanderen riskeert zo na een stikstofcrisis ook een watercrisis met stilgelegde economische activiteiten en dwangsommen. Voor Natuurpunt is het duidelijk dat extra inspanningen voor een betere waterkwaliteit noodzakelijk zijn.

Alles uit de kast voor bruisende beken

1) De natuur als oplossing

Voor veel uitdagingen in het waterbeleid is investeren in natuur de meest kostenefficiënte oplossing. Natuurlijk rivierherstel zorgt voor een grotere watercapaciteit en tragere afvoer, waardoor het risico op wateroverlast verkleint. Meer planten in en rondom het water, zorgen ook voor een betere zuivering. Deze investeringen in blauwgroene infrastructuur - denk aan brede natuurlijke oevers, open waterlopen en groene verbindingen - zouden specifiek gericht moeten zijn op projecten die voordelen creëren voor waterkwaliteit én waterkwantiteit. Dit kan door de oprichting van een Groen Infrastructuurfonds. 

2) Landbouwsector moet nu echt aan de bak

Het meest recente Mestrapport en bijhorende communicatie van de Vlaamse Landmaatschappij (VLM) is ongezien eerlijk. Volgens de VLM blijft de milieudruk vanuit de landbouw op de waterkwaliteit te hoog. Ze bepleit  een "doortastend en klimaatrobuust mestbeleid" om de waterkwaliteit te verbeteren en de Europese doelstellingen te realiseren. Men benoemt ook de olifant in de kamer: ‘er zijn te veel dieren, waardoor er te veel mest is.’ Momenteel overleggen de landbouw-, milieu- en natuurorganisaties over een nieuw voorstel van mestactieplan (MAP 7). Dit wordt dé lakmoesproef voor onze landbouwsectoren om te tonen dat het hen menens is om de handschoen voor propere waterlopen op te nemen. 

3) Sterker inzetten op waterzuivering

Maar landbouw is niet de enige actor die het tij moet keren. Nog altijd is een vijfde van de Vlaamse gezinnen niet aangesloten op de waterzuivering. Dit moet efficiënter: de doorlooptijd van projecten blijft veel te lang aanslepen. Er wordt vaak alleen gefocust op betonnen infrastructuur, dit terwijl groene oplossingen kostenefficiënter kunnen zijn in het zuiveren van ons water. Ook zijn er nog veel te veel overstorten die natuurgebieden en de biodiversiteit bedreigen. Vandaag voert de Vlaamse overheid nog teveel een beleid mét wortel maar zonder stok. Gemeenten kunnen wel subsidies krijgen voor waterzuivering, maar als ze de doelstellingen niet halen worden ze daar niet op afgerekend. Er moet dus ook een stok komen in het beleid; namelijk handhaving. Dit kan bijvoorbeeld in de vorm van een “ambtelijke indeplaatsstelling” waarbij de Vlaamse overheid in de plaats treedt van het gemeentebestuur als die haar verantwoordelijkheid niet opneemt.

Geen tijd meer voor compromisbeleid

Vlaanderen moet dringend extra inspanningen leveren als we de aangegane engagementen van de Kaderrichtlijn Water willen behalen. Klimaatrobuuste ‘watermaatregelen’ zullen de komende jaren nog meer dan anders een daadkrachtig en politiek moedig beleid vragen. Er is geen tijd meer voor compromisbeleid en ’polderbeleid’ waar kool en geit gespaard worden. Daarom zal Vlaanderen moedige ambitieniveaus voorop moeten stellen, met duidelijke tussendoelen als motor. Er is ook veel meer financiële slagkracht nodig, niet alleen om Europese boetes te vermijden wanneer we de doelen niet zouden halen, maar nog meer voor het behalen van de doelen die goed zijn voor de waterkwaliteit en -kwantiteit, en dus voor zowel maatschappij als natuur.

Natuurpunt maakt zich hard voor voldoende schoon water voor natuur. Dat doen we in onze natuurgebieden èn door te pleiten voor beter beleid en betere regels en wetten. Dat doen we in Europa, bij de Vlaamse regering en bij provincies, bij gemeenten en waterbeheerders.

De Watercoalitie

Wat is de Watercoalitie?

De Watercoalitie is een coalitie van Natuurpunt, Bond Beter Leefmilieu, BOS+, Breekijzer, Join For Water, Limburgse Milieukoepel, Natuur.koepel, Velt, Waterland, West-Vlaamse Milieufederatie en WWF. 

Wat doet de Watercoalitie?

De Watercoalitie bundelt de expertise van de natuur- en milieuorganisaties om water hoger op de Vlaamse agenda te zetten.  We stellen maatregelen voor om een ambitieuzer waterbeleid te realiseren. Deze maatregelen gaan erg breed: een stevige reductie van pesticiden, onze bodem als spons, meer riolering en groen-blauw in onze steden. 

Deze brede kijk is broodnodig, want slechts 1 van de 195 Vlaamse rivieren, meren, beken en kanalen heeft een goede waterkwaliteit. Bovendien is Vlaanderen verplicht om 100% van haar waterlopen proper te maken tegen 2027. Momenteel formuleert de Vlaamse regering slechts de ambitie om nog geen 10% proper te maken tegen 2027. Dat moet en kan beter.