Image
Levendbarende hagedis - Elwin van der Kolk

Levendbarende hagedis

Viviparous lizard
Zootoca vivipara
Echte hagedissen (Lacertidae)

De levendbarende hagedis is een vrij kleine, bruinige hagedis met een relatief lange staart. De eitjes ontwikkelen zich volledig in het moederlichaam.

Grootte
12 -18 cm
Gewicht
3 - 5 g
Levensverwachting

3 tot 4 jaar

Favoriete maaltijd

spinnen, cicaden en bladluizen, vliegen, kevers en rupsen

Burgerlijke staat

Vrij en blij

Status
Vrij algemeen
Woonplaats

In de buurt van water

Verleiding

Een beet vlak voor de achterpoten

Afkomst
Inheems

Hoe herken je de levendbarende hagedis

  • vrij kleine hagedis (4 - 7 cm) met relatief lange staart (8 - 11 cm)
  • rug en flanken kastanjebruin tot grijzig grauwbruin
  • veel donkere en lichte vlekjes op de rug
  • mannetjes zijn gemiddeld iets groter dan vrouwtjes
  • net als bij alle andere reptielen is het lichaam bedekt met schubben

De levendbarende hagedis is een relatief kleine soort met een maximale totale lengte van 18 cm. Deze lengte wordt maar zelden bereikt. De lengte van de intacte, primaire staart is bij mannetjes tot twee keer de kop-romplengte. De tekening is zeer variabel. De grondkleur is bruin, met soms een groenige of rossig bronsachtige glans. De rug is lichter van kleur dan de flanken en is vaak bezaaid met onregelmatige donkere of lichte vlekjes. Meestal loopt midden op de rug vanaf de achterkant van de kop een dunne, zwarte streep of band. Aan weerszijden loopt tussen de lichtere rug en de donkerdere flanken vrijwel altijd een smalle witachtige of gelige lengtestreep.

Levendbarende hagedis - Elwin van der Kolk

Lager op de flanken is vaak nog zo’n lichte lengtestreep aanwezig. Volwassen mannetjes hebben een oranje of diep okergele buik, waarop een dicht netwerk van zwarte vlekjes aanwezig is. Bij de vrouwtjes is de buikkleur veel lichter en varieert van oranjeachtig geel tot flets groenig wit en is niet of nauwelijks gevlekt. Mannetjes hebben een relatief grote en hoge kop, een gedrongen lichaam en een relatief lange staart, waarvan het begin enigszins gezwollen aandoet; de poten zijn relatief fors en lang: de naar voren gestrekte achterpoot reikt tot in de oksel van de voorpoot. Vrouwtjes hebben een relatief kleine en platte kop, een lang en slank lijf, een relatief kortere staart en dunnere, kortere poten: de naar voren gestrekte achterpoot reikt slechts tot halverwege de buik.

Hoe leeft de levendbarende hagedis?

Wat eet de levendbarende hagedis?

De levendbarende hagedis eet ongewervelden, voornamelijk insecten, wormen en spinnen. De soort gebruikt ongeveer 0,5 gram voedsel per dag, en op jaarbasis zo'n zestig tot honderd prooien.

Afbeelding
Levendbarende Hagedis
NP

Hoe plant de levendbarende hagedis zich voort?

De mannetjes bakenen een klein territorium en probeert daar met meerdere wijfjes te paren en elk vrouwtje paart twee tot vier maal, met eenzelfde of verschillende partners. In mei, een maand na de paring, vinden de eisprong en de inwendige bevruchting van de eitjes plaats. De volledige ontwikkeling van de eitjes gebeurt in het moederlichaam.

De jongen worden doorgaans eind juli - begin augustus geboren. De eierschaal bestaat bij de geboorte uit een doorzichtig vliesje waaruit de jongen zich makkelijk kunnen bevrijden. Ze bevinden zich soms al buiten het 'ei' als ze ter wereld komen of verlaten het vlies spoedig na de geboorte. Het aantal jongen varieert meestal van drie tot acht. Er is geen ouderzorg: jonge levendbarende hagedissen moeten vanaf de eerste dag een zelfstandig bestaan leiden. 
 

Icon
Icoon_Groot - Verleiding

Wist je dat?

  • De levendbarende hagedis komt voor tot 350 km boven de poolcirkel waardoor deze hagedis de meest noordelijke verspreidingsgrens kent van alle reptielen. 
  • Als de hagedis bij de lange staart wordt gegrepen, kan deze afbreken. Wanneer de staart wordt afgeworpen, gebeurt dit altijd bij een speciale wervel die zwakker is dan de andere wervels. De afgebroken staart blijft nog een tijdje wild kronkelen zodat vijanden zich op de staart concentreren en de hagedis kan ontsnappen. De staartstomp wordt dichtgeknepen door spieren zodat het bloedverlies beperkt blijft en er zich snel een korst kan vormen. Na een tijd groeit de staart weer aan, maar deze nieuwe staartstomp is altijd korter dan de oorspronkelijke staart en donkerder van kleur.
  • Om de impact van een opwarmend klimaat op de levendbarende hagedis na te gaan, bestudeerde een Frans onderzoeksteam gedurende een jaar achttien populaties levendbarende hagedissen. Dat gebeurde in een proefomgeving waarbij het klimaat werd nagebootst dat voorspeld wordt voor het einde van de 21e eeuw. Aanvankelijk leek de voorspelde temperatuurstijging van 2 °C positief: de jonge hagedissen groeiden sneller, werden sneller geslachtsrijp en konden vroeger aan de voortplanting beginnen. Toch zorgde de temperatuurstijging er eveneens voor dat de volwassen exemplaren meer moeite hadden om te overleven, door hun voorkeur voor een koel en vochtig klimaat. In eerste instantie leidde dat tot een verminderde aangroei van de populaties. Volgens de onderzoekers zou dat uiteindelijk zelfs kunnen leiden tot het uitsterven van de bestudeerde populaties in slechts 20 jaar.
  • Van alle reptielensoorten heeft de levendbarende hagedis het grootste verspreidingsgebied dat zich uitstrekt van Ierland tot Japan. 
  • De levendbarende hagedis is heel schuw. De beste kans om hem te spotten is op een zonnige lentedag. 

Waar vind je de levendbarend hagedis?

De levendbarend hagedis verkiest vochtige heide- en veengebieden met dopheide, pijpestrootje en beenbreek en met opslag van berk en grove den. De soort komt ook voor in drogere biotopen zoals struikheidevelden, duinen, open plekken in bossen en heischrale graslanden. Ook in structuurrijke weg- en spoorbermen of in ruigtes kan je soms levendbarende hagedissen aantreffen.

De hagedis schuilt bij slecht weer onder stenen, omgevallen boomstammen of in holletjes. Bij zonnig weer worden ze vaak zonnend verticaal tegen boomstammen gezien

Bekijk deze soort op waarnemingen.be

Komt deze soort veel voor?

De levendbarende hagedis is niet bedreigd in België, maar de populatie gaat wel achteruit in Vlaanderen. De oorzaak is te vinden bij de drooglegging van waterrijke gebieden, intensieve land- en bosbouw en algemene verstedelijking. Bovendien liggen heel wat vijanden op de loer. Fazanten, adders, roofvogels, kraaien en zelfs katten zetten de levendbarende hagedis af en toe op hun menu.
 

Doe mee met de paddenoverzet in jouw buurt

Icon
Icoon - Vrijwilligers - Helpende handen

Wat kan jij doen?

De levendbarende hagedis komt voor in alle Vlaamse provincies. De grootste populaties worden aangetroffen in grote heidegebieden in de Antwerpse Kempen. Natuurpunt stelt alles in het werk om deze uitzonderlijke natuurgebieden veilig te stellen, door ze aan te kopen en optimaal te beheren, voor meer en betere natuur. U kan ons hierbij helpen door een gift of door lid te worden van Natuurpunt.

Leer soorten herkennen en geef je waarnemingen door

Afbeelding
ObsIdentify - Shutterstock
NP

Trek met je telefoon naar buiten en identificeer soorten met de gratis app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download de app hier:
 

Download voor iOS    Download voor Android