Gevorkte spinneneter
Zoals zijn naam doet vermoeden, voedt de spinneneter zich enkel met andere spinnen, hij bouwt zelf geen web maar waagt zich in dat van andere soorten om die dan op een slinkse manier te overmeesteren.
Minder dan een jaar.
Spinnen, vooral uit de familie van de kogelspinnen, maar zeker niet uitsluitend.
Verstopt zich met ingetrokken poten onder bladeren of twijgjes. Deze spin bouwt zelf geen web. Het typische leefgebied van de gevorkte spinneneter in de natuur, is de bodem van verschillende bostypes, maar ook wel op boomstammen. Daarnaast is de soort te vinden in struiken en warme plekken in bosranden. In meer verstedelijkte gebieden wordt ze echter ook vaak gevonden op braakgronden, in parken en zelfs particuliere tuinen.
Heeft een uiterst gespecialiseerde en bijzonder zeldzame jachtstrategie.
Doet zich voor als een verleidelijke minnaar, met fatale gevolgen voor de vrouwelijke herfstspin. Bij kogelspinnen doet de gevorkte spinneneter zich voor als potentiële prooi. Dit soort meervoudige jachtstrategie is weinig gedocumenteerd bij spinnen.
Hoe herken je de gevorkte spinneneter?
Het lichaam (poten niet meegerekend) van de gevorkte spinneneter meet 2,5–3 mm bij de mannetjes en 4,5–4,8 mm bij de vrouwtjes. Het kopborststuk heeft een kenmerkende zwarte tekening. Het achterlijf is kort en afgerond, lichtbruin tot geel van kleur met donkere vlekken en twee stompe bulten nabij de voorkant. De poten hebben meestal duidelijke ringtekeningen en de twee voorste potenparen zijn langer dan de andere.
Het typische leefgebied van de gevorkte spinneneter in de natuur, is de bodem van verschillende bostypes, maar ook wel op boomstammen. Daarnaast is de soort te vinden in struiken en warme plekken in bosranden. In meer verstedelijkte gebieden wordt ze echter ook vaak gevonden op braakgronden, in parken en zelfs particuliere tuinen. De gevorkte spinneneter wordt niet beschouwd als bedreigd.
Een spin die spinnen eet
Zoals zijn naam doet vermoeden, voedt de spinneneter zich enkel met andere spinnen, hij bouwt zelf geen web maar waagt zich in dat van andere soorten om die dan op een slinkse manier te overmeesteren. Weetje: dat maakt haar echter niet tot een 'kannibaal'. Daarvoor zou ze haar eigen soortgenoten moeten opeten. Ter vergelijking: een valk die een duif vangt, noemen we ook geen kannibaal, hoewel het allebei vogels zijn.
Een prooi nabootsen
De gevorkte spinneneter betreedt bewust de webben van voornamelijk kogelspinnen als de avond valt of 's nachts. Daar begint ze dan kundig op de draden te tokkelen en bootst zo een prooi na die in het web verstrikt is. Als de eigenaar van het web dan dichterbij komt, wordt hij door de lange voorpoten van de gevorkte spinneneter dichterbij getrokken en in een poot gebeten. Daarbij injecteert de spinneneter bliksemsnel wat gif en laat de verbouwereerde kogelspin dan direct terug los. Kogelspinnen zijn immers op zich ook efficiënte 'killers' en dus potentieel gevaarlijk voor de spinneneter. De spinneneter laat dan even het gif zijn werk doen en kan na enkele seconden al veilig het slachtoffer benaderen en leeg zuigen langs het gaatje dat ze maakte bij de eerste beet.
Fatale verleiding
Bij de algemene herfstspin gaat de gevorkte spinneneter nog wat sluwer te werk: daar tokkelt ze op de een draad van het web van een vrouwtje, op dezelfde manier als een mannelijke herfstspin dat zou doen. Het vrouwtje komt dan dichterbij in de veronderstelling dat ze daar een minnaar zal aantreffen, terwijl ze een gewisse dood tegemoet loopt. Dit is een erg gespecialiseerde en uiterst zeldzame jachtstrategie bij spinnen.
Hoe plant de gevorkte spinneneter zich voort
Overdag zit de gevorkte spinneneter met ingetrokken poten verstopt onder bladeren of twijgjes en is daardoor moeilijk te ontdekken. Je zal dan ook eerder haar typische eicocon tegenkomen, die in de nazomer gemaakt wordt. Die heeft een druppelvorm van ongeveer 4 mm diameter en is opgebouwd uit verschillende zijdelagen. De binnenste is een dun wit laagje dat bestaat uit fijne draden, de draden van de middelste laag zijn dikker en sterker en zijn strak tegen de binnenste laag geplakt. De buitenste laag tenslotte heeft kroezige draden die als prikkeldraad over de cocon gesponnen zijn.
Doorgaans wordt de eicocon onder een uitsteeksel, blad of twijg gehangen aan het uiteinde van een dunne, steelvormige draad van ca. 15 mm lang. Door de eicocon op die manier te hangen, blijft hij uit de onmiddellijke nabijheid van een aantal potentiële eirovers. Meestal bevat een eicocon maar 6 à 8 eieren. De gevorkte spinneneter kan het hele jaar gevonden worden.
Wist je dat?
Andere Belgische spinneneters
De gevorkte spinneneter behoort tot de familie van de spinneneters. Wereldwijd telt deze spinnenfamilie 154 gekende soorten, waarvan er tien in Europa leven. De gevorkte spinneneter leeft vooral in Centraal-Europa. Ons land kent nog drie andere, wat meer zeldzame spinneneter-soorten. Ze hebben allemaal een vergelijkbare levenswijze.
- De Cambridges spinneneter heeft ook twee bulten op het achterlijf. Deze soort kan gedurende het hele jaar gevonden worden in natte leefgebieden zoals natte heidegebieden of vochtige graslanden. Ze is kleiner dan de gevorkte spinneneter.
- De vierspitsspinneneter heeft dan weer toepasselijk vier bulten op zijn achterlijf en wordt onder meer gevonden aan de randen van dennenbos en in struiken. Die soort is veelal actief van april tot augustus op warmere plaatsen. Haar voorkeur voor warmte maakt dat de soort niet zelden wordt gevonden in tal van stedelijke habitats en het door de klimaatopwarming ook al enkele decennia goed doet. Haar Rode Lijststatus "zeldzaam" is dan ook achterhaald.
- De grote spinneneter heeft ook vier bulten op het achterlijf, maar het voorste paar is opvallend groter, wat haar van de vierspitsspinneneter onderscheidt. Deze soort kan je ook aantreffen in dennenbossen en natte habitats, maar is effectief de zeldzaamste van de vier genoemde soorten en staat terecht in de Rode Lijst geboekstaafd als 'kwetsbaar'.
Vaak gestelde vragen over spinnen
Hoeveel ogen heeft een spin?
De meeste spinnensoorten hebben 8 ogen, maar er zijn er ook veel die er maar 6 hebben. Een kleine minderheid heeft er 4, 2 of 0.
Hoeveel poten heeft een spin?
Een spin heeft 8 poten. Vooraan het kopborststuk zijn ook twee -meestal kleine- tasters zichtbaar.
Wat is het verschil tussen een spin en een hooiwagen?
Hooiwagens worden vaak verward met spinnen hoewel het onderscheid vrij eenvoudig gemaakt kan worden:
- Het lichaam van een spin bestaat uit twee delen: het kopborststuk en het achterlijf. Bij hooiwagens zijn beide delen versmolten tot één bolletje. Er is dus geen versmalling zichtbaar tussen beide delen.
- Hooiwagens kunnen geen gif produceren.
- Hooiwagens kunnen geen spindraden maken.
- Waar spinnen verschillende opstellingen van meerdere ogen hebben, hebben hooiwagens boven op het lichaam één paar ogen die op een heuveltje geplaatst staan en zijwaarts gericht zijn.
Meer info over hooiwagens
Leven er gevaarlijke spinnen in België?
In België leven geen spinnensoorten die levensgevaar kunnen opleveren voor de mens.
Kunnen spinnen bijten?
Van de meer dan 700 bekende Belgische spinnensoorten, zijn er een 60-tal dat theoretisch mechanisch in staat is om met de giftanden de menselijke huid te doorboren. Daarbij zijn er een heel deel die je als mens gewoon niet tegenkomt, laat staan in omstandigheden waarin ze zouden willen bijten (enkel als je ze vastknelt) en een aantal dat zelfs niet bijt als je ze zwaar zou pesten. Er schiet dan misschien nog een vijftal soorten over die je mits de nodige inspanningen zou kunnen overtuigen om je te bijten, maar NOOIT zal een spin dus spontaan een mens bijten (bv. wanneer ze over je hand loopt). We herhalen: NOOIT. Er circuleert megaveel fake news over spinnenbeten, zowel op het internet, als in verhalen die mensen vertellen.
Waarom zijn spinnen nuttig?
De nood om levende wezens als ‘nuttig’, ’onnuttig’ of ‘schadelijk’ te taxeren getuigt van een vrij enge visie op natuur, maar zelfs als we zo naar die natuur willen kijken, zijn spinnen voor de mens zeker ‘nuttig’ te noemen. Het zijn immers de enige jagers die in huis op zoek gaan naar insecten die voor ons mensen wel eens ‘overlast’ kunnen bezorgen, zoals vliegen en muggen die ziektes kunnen overbrengen.
Klopt het dat spinnen 's nachts in je mond kruipen?
Nee. Spinnen kunnen via verschillende zintuigen warmte, vochtigheid, luchtstromen, trillingen etc. waarnemen en gaan dus geen zelfmoord plegen door in een menselijke mond te kruipen. Voor het VTM-programma “Ze zeggen dat” werd dit ook in verschillende opstellingen uitgetest en weigerden de spinnen zelfs bij zware sturing om überhaupt richting de mond van proefpersoon Dina Tersago te kruipen. Dus het is een fabeltje dat je 's nachts in je slaap wel eens een spin zou eten.
Hoe geraak je van je angst voor spinnen af?
Spinnenangst is normaal. Onderzoek toonde aan dat de eerste angstreflex bij confrontatie met bv. een donkere spin op een lichte ondergrond, bij alle onderzochte volkeren aanwezig is. Die angstreflex heeft dus vermoedelijk een evolutionaire oorzaak. Wat niet ‘normaal’ is, is arachnofobie. Dat is een extreme angst die bovendien een reële impact heeft op je leven. Dat kan zich bv. uiten in een zenuwachtigheid elk jaar als de mannelijke huisspinnen hun web verlaten en op zoek gaan naar een partner, of in het niet willen betreden van ruimtes waar mogelijk (of zeker) spinnen aanwezig zijn,... Bij arachnofobie is het aangeraden om professionele begeleiding te zoeken die je van je fobie kan verlossen, want vaak lopen mensen veel te lang rond met hun fobie, met alle nare gevolgen van dien.
Leer soorten herkennen en geef je waarnemingen door
Trek met je telefoon naar buiten en identificeer soorten met de gratis app ObsIdentify: de natuurherkenner in je broekzak. Door je waarnemingen op te slaan, lever je tegelijk een belangrijke bijdrage aan het onderzoek rond soorten. Download de app hier:
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief