10 jaar akkervogelbescherming in Vlaanderen: wat kan en moet beter?
Van alle vogels die Vlaanderen rijk is, zitten akkervogels in de slechtste papieren. Zelfs na 10 jaar actief beleid en beheer zijn populaties van ooit algemene soorten als veldleeuwerik, kievit en patrijs in vrije val. Natuur.oriolus bundelt de kennis en terreinervaring van bevlogen akkervogelaars in een lijvig themanummer, om te tonen hoe het Vlaams akkervogelbeleid beter kan.
Het mag geen toeval heten dat akkervogels het grootste zorgenkindje van de Vlaamse vogelfauna zijn. Een vergaande intensivering van de akkerbouw, aangezwengeld door het Europese landbouwbeleid, heeft in grote delen van Vlaanderen een gemillimeterd en akelig stil landschap voortgebracht. Een landschap waarin heggen of ‘rommelige’ hoekjes ontbreken, en dus zonder zingende geelgorzen, tjilpende ringmussen en koerende zomertortels. Ook in de open akkerbouwstreken hebben typische bewoners het moeilijk: veldleeuweriken blijven achteruitgaan en grauwe gors staat op het randje van uitsterven in het Vlaamse gewest.
Ooit nog algemeen in Vlaanderen, maar vandaag staat deze grauwe gors op het randje van uitsterven (foto: Freek Verdonckt)
Toch zijn er in Vlaanderen een handvol akkervogelaars die geloven dat het anders kan. Door jarenlange terreinervaring weten zij als geen ander het boerenland te lezen vanuit vogelperspectief. Omdat zij in het veld niet alleen vogels leren begrijpen maar ook met open geest het gesprek aangaan met landbouwers, komen aangereikte oplossingen veelal aan vogels én boeren ten goede. In 2006 gaf hun inzet mee aanleiding tot de ontwikkeling van een heus Vlaams akkervogelbeleid. Landbouwers kunnen daardoor sinds 2009 beheerovereenkomsten voor akkervogels aangaan met de Vlaamse Landmaatschapij (VLM). Het gaat o.a. om gewassen die ’s winters veel zaden te bieden hebben of insectenrijke grasstroken.
Op de kouters van de Vlaamse Leemstreek zingen nog mooie aantallen veldleeuwerik, maar hoe lang nog? (foto: Remar Erens)
Ondertussen, tien jaar later, liggen er circa 2300 ha aan soortgerichte stroken, percelen en landschapselementen in het Vlaamse buitengebied. Toch blijven soorten die aan akkerbouw gebonden zijn, op een enkele uitzondering als de geelgors na, verder afnemen. Zelfs de ooit erg algemene grauwe gors lijkt gedoemd om binnen enkele jaren uit te sterven. De analyse van de specialisten luidt dat de maatregelen niet altijd op de juiste plek worden uitgerold of de beheervoorschriften die landbouwers moeten volgen te weinig de doelsoorten ten goede komen. Voor een aantal soorten is precisiewerk nodig om ze er terug bovenop te helpen. Op het tweede Vlaams-Nederlandse Akkervogelsymposium in Leuven weerklonk dan ook een luide roep om de maatregelen doeltreffender te maken. Dit kan vooral door in kansrijke gebieden een hogere dichtheid aan maatregelen te bereiken. Hiervoor is een goede begeleiding van de landbouwers onontbeerlijk. Er is ook nood aan meer onderzoek om maatregelen te optimaliseren.
Die kentering mag niet lang meer op zich laten wachten. Meerdere soorten zullen het bij ongewijzigd beleid geen tien jaar meer trekken. Het Vlaamse akkervogelbeleid moet haar ambities en strategieën dus dringend aanscherpen. Onder het hervormd Europees landbouwbeleid krijgt de regionale overheid binnenkort ook meer autonomie om een vergroening van de landbouwsector zelf vorm te geven en om maatwerk voor akkervogels in boer-vriendelijke maatregelen te gieten. Die kans mag Vlaanderen niet laten schieten.
Het themanummer van Natuur.Oriolus bundelt 14 rijk geïllustreerde artikels door onderzoekers, beschermers, bedrijfsplanners en beleidsmakers. Hun bijdrages laten zien dat men om akkervogels te beschermen niet terug hoeft te reizen naar opa´s tijd van ´keuterboertjes´ met paard en kar. Het gaat er in eerste plaats om een zekere basisnatuurkwaliteit te garanderen in onze akkerlandschappen. Die kwaliteit levert door ecosysteemdiensten ook heel wat op voor boeren en burgers. Daarenboven kunnen we met innovatieve akkerbouwplannen voorzien in de specifieke behoeften van de meest bedreigde soorten, zoals nu reeds gebeurd door de aanleg van vogelakkers in kader van ‘Plan Kiekendief’. Kortom, dit themanummer is een onontbeerlijke bron van inspiratie voor wie natuur met hedendaagse landbouw wil verzoenen.
Tekst: Wouter Vansteelant, Grauwe Kiekendief - Kenniscentrum Akkervogels
Op zaterdag 19/1 geeft akkervogelbeschermer van het eerste uur Ben Koks samen met Hanne Vandewaerde een lezing op de Belgische vogeldag (Antwerpen) over het Vlaamse 'plan kiekendief'. Aanleiding is het pas verschenen boek 'Man op de dijk' van auteur Elvira Werkman, die het werk van Koks en zijn Werkgroep Grauwe Kiekendief gedurende de voorbije 30 jaar heeft neergeschreven.
In het belang van kennisdeling werd vorig najaar een extra grote oplage van het themanummer Akkervogels gedrukt. Het themanummer wordt ook gratis aangeboden in digitale vorm. Vul hieronder het formulier in, en download het themanummer gratis.
Wie een gedrukt exemplaar wil bestellen kan terecht op de website van Natuur.oriolus
Download je gratis exemplaar van het Themanummer van Natuur.oriolus over Akkervogels
Vul je e-mailadres in en ontvang het volledige themanummer van Natuur.oriolus rond akkervogels.
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief