Boomkikker roept nu ook in Bosbeekvallei in Opglabbeek

In 2018 werden in Limburg maar liefst 3.245 roepende boomkikkers geteld en dit jaar mocht de Bosbeekvallei in Opglabbeek, voor het eerst toegevoegd worden aan het lijstje met natuurgebieden waar dit felgroen kikkertje voorkomt. De kikker speelt de hoofdrol in een fenomenaal succesverhaal voor natuurherstel in Vlaanderen: rond 2000 was de soort nagenoeg uitgestorven.

De boomkikker is een felgroen, acrobatisch kikkertje dat veel weg heeft van de tropische kikkers die de meeste Vlamingen alleen maar kennen uit documentaires op de televisie. Dat hoeft ook niet te verbazen: de voorbije decennia was de boomkikker een erg zeldzame verschijning geworden in ons land. Sinds het begin van dit millennium zagen natuurbeschermers in dat, als er geen actie kwam, de soort dreigde uit te sterven. Met gerichte beheeringrepen door vrijwilligers en professionals van Natuurpunt en het Agentschap van Natuur en Bos (ANB) wist de soort zich net op tijd uit het dal te hijsen. In Limburg, waar de soort haar grootste stronghold heeft, lijkt een forse uitbreiding van het leefgebied van de boomkikkers volop aan de gang.

In 2018 werden in Limburg 3245 roepende Boomkikkers geteld, of beter gezegd geschat. Een telling op individu-niveau is al enkele jaren onmogelijk. Dat was anders in 2006, toen het nog mogelijk was om op 1 avond de volledige Limburgse populatie tot op roepend individueel roepend mannetje te tellen. Hiervoor moest de onderzoekers toen maar een 7-tal waters bezoeken.

Roepende mannetje in een gebied ontdekken is echter geen garantie op een geslaagde voortplanting.  In 2013 werden in Noordoost Limburg op 59 poelen roepende Boomkikkers waargenomen. Bij de larveninventarisatie later in het seizoen werden slechts op 32 poelen ook daadwerkelijk larven gevonden. Veel poelen zijn gekoloniseerd door voornamelijk uitheemse, zich snel voortplantende vissoorten zoals Amerikaanse hondsvis, zonnebaars en blauwbandgrondel. Veel legsels en larven halen hierdoor de eerste weken niet. Het is het vrouwtje dat bepaalt waar de eitjes worden afgezet.  Als er visvrije poelen aanwezig zijn, gaat de voorkeur van het vrouwtje naar die laatste.

Het aantal gemeenten waar de boomkikker opduikt, breidt zich jaarlijks uit. Tot 2008 zat de populatie in de omgeving van Neeroeteren (Maaseik), In 2009 koloniseerde de soort Kinrooi en Bree. Vanaf 2016 werden de eerste 50 roepende mannetjes geteld in Dilsen-Stokkem en dit jaar dook de soort op in de Vallei van de Bosbeek in Opglabbeek. Hier werden dit jaar bij inventarisatie 14 exemplaren geteld.

In de Bosbeekvallei ligt voor de soort en enorm grote oppervlakte aan geschikt biotoop klaar. Het huidige, aanwezige landbiotoop kan een grote hoeveelheid boomkikkers herbergen. De grootste bottleneck om een snelle toename van de soort in de vallei te krijgen zal het voortplantingsbiotoop zijn. Ondanks het feit dat de vallei bezaaid ligt met vele poelen, plassen en vijvers zijn er slechts een handvol geschikt. De meeste bevatten grote hoeveelheden vis en zijn door de diepte en beschaduwing niet thermofiel genoeg voor de ontwikkeling van de legsels. Na een vluchtige inventarisatie komen 4 poelen in aanmerking als geschikte voortplantingsplek. Hier kunnen in de toekomst een 100-tal roepende mannetjes zich van hun beste kant laten horen. Om aan de 200 roepende mannetjes te komen die in de instandhoudingsdoelstellingen zijn vastgelegd, zouden er op termijn een 5-tal extra, visvrije wateren moeten aangelegd worden.

De Vallei van de Bosbeek is één van de mooist bewaarde Kempense beekvalleien die zich uitstrekt van As over Opglabbeek tot Maaseik. In Maaseik mondt de beek uit in de Maas. Met bijna 250 hectare gronden in natuurbeheer is het een zeer groot gebied. Dankzij de ligging van de Bosbeek en vooral dankzij de interessante oriëntatie ervan speelt het gebied een belangrijke rol als natuurverbinding tussen de bronpopulatie van boomkikker in het noordoosten van Limburg en de tweede “oerpopulatie” in Midden-Limburg (Genk, Zonhoven, Diepenbeek).

Tijdens het intussen afgelopen LIFE+ Itter&Oeter werden de voorbije jaren heel wat inspanningen gedaan om het gebied “boomkikkerproof” te maken. Dat vandaag de boomkikkers dan ook de sprong maken richting Opglabbeek is de kroon op het harde werk.

Tekst: Peter Engelen & Jelle Van den Berghe, Natuurpunt
Foto: Leo Vaes