Historiek Oosteroeverstrand
Het Oosteroeverstrand te Oostende in historisch (natuur-)perspectief : er waait een nieuwe wind.
(foto’s copyright Natuurpunt afdeling Middenkust)
Iedereen kent nu ongetwijfeld wel het strand van de Oostendse Oosteroever. Sinds de start van de overzet in 2011, maar vooral sinds de covid-maatregelen zijn het aantal bezoekers fors toegenomen. De natuur wordt herontdekt en dat is zeker positief.
Velen weten echter niet dat verschillende delen van dit strand ook natuurgebied zijn en aldus ook enige bescherming dienen te genieten.
Zo is het strandgedeelte tussen de Halve Maan/Westdam en het eerstvolgende strandhoofd richting Bredene natuurgebied geworden in 2009. Ook het strandgedeelte tussen de oostelijke grens van het voormalige Militair Hospitaal en het strandhoofd zowat in het verlengde van de Breeweg te Bredene is natuurgebied geworden in 2009.
Deze beide zones maken ook deel uit van het Vlaams Ecologisch Netwerk, kortweg VEN. Het VEN omvat de meest waardevolle stukjes natuur in Vlaanderen met de bedoeling om deze in stand te houden. Het natuurbehoud en natuurontwikkeling zijn de instrumenten om dit waar te maken. Er werd tevens een natuurrichtplan opgemaakt waarvan de gevolgen ook gelden voor de duinvoet (Duinen van de Middenkust tussen Oostende en Blankenberge 2007).
Daarenboven maakt het volledige strand ook deel uit van het Vlaamse Natura 2000 en is dus een ‘Speciale Beschermingszone’ (SBZ). Het is de bedoeling om in deze gebieden kansen te geven aan soorten en habitats die belangrijk zijn voor de Europese biodiversiteit. De overheid moet ervoor zorgen dat deze duurzaam kunnen overleven in het gebied. De streefdatum is 2050.
Het volgende verhaal is helaas aanvankelijk een relaas van jarenlang negeren van deze papieren bescherming, waarbij diverse beleidsinstanties de zwarte piet naar elkaar doorschoven, waar ontheffing werd verleend, waar pv werd opgemaakt - om uiteindelijk te stranden na al die jaren met een voor het eerst bemoedigende poging het probleem te ‘ontzanden’ in 2020. Natuurpunt beseft ten volle dat het probleem complex is, wij willen niemands ruiten ingooien, maar die lange jaren van een ontbrekend beleid en benadering zijn in feite onaanvaardbaar.
Voor 2014
Voor 2014 was er heel weinig strand tussen de voet van de Spinoladijk en de zee bij vloed.
Toch ontwikkelden zich in deze periode in de volledige strandstrook op verschillende plaatsen pioniersplanten, zoals zeeraket, biestarwegras, zeepostelein, stekend loogkruid, uiteindelijk ook helm enz… Steeds op het deel van het strand dat net niet raakt aan de ultieme hoogwatergrens grepen ze hun kans : echt ‘nature on the edge’. Dapper en onversaagd ingaand tegen de gigantische zee, de zoute spray, het in alle richtingen verstuivende zand en vertrappeling door een soms plaatselijk te hoge recreatieve druk.
Een belangrijke voorwaarde voor het ontwikkelen van deze mooie begroeiing is dat het aanspoelend organisch materiaal uit zee (voornamelijk zeewier), dat afgezet wordt op de vloedlijn, niet opgeruimd wordt. Dit materiaal is immers onontbeerlijk, enerzijds als opstapje voor het ontstaan van micro-zand/duin-heuveltjes en anderzijds als ‘meststof’ voor de ontwikkeling en groei van de pioniersplanten die later kunnen uitgroeien naar piepkleine duintjes. Dank zij de inzet van toenmalig Schepen voor Milieu en Natuur Yves Miroir kwam dit al eerder voor mekaar, hij kreeg in 2012 trouwens voor zijn uitgebreide inzet voor de natuur de ‘Groene Jutter’ uitgereikt vanwege de Kustwerkgroep van Natuurpunt.
Maar telkens weer spoelde dit prille begin van duinvorming – in het jargon ‘embryonale duintjes’ – gedeeltelijk weg bij zwaar stormweer. En het kon nog erger ! Wie herinnert zich bijvoorbeeld nog de zogenaamde Sinterklaasstorm ? Op 5 en 6 december 2013 was het springtij en gierde een zware storm over de kust, toen verdween op 2 plaatsen na letterlijk alles ! Maar het volgende jaar waren ze er terug, niet altijd op dezelfde plaatsen als voorheen en niet meer zo dens.
Maar er kwam beterschap.
Naast het voor ons belangrijke aspect natuurbehoud en natuurontwikkeling, is de strandzone samen met de duinen primordiaal voor de kustverdediging en zeewering. Het is dan ook logisch dat alle werken die nodig geacht worden om het hinterland te beschermen tegen overstromingen, in alle gebieden voorrang hebben, met uiteraard als het kan zoveel mogelijk ook de natuurwaarden te ontzien.
Door de klimaatverandering stijgt de zeespiegel jaar na jaar (al meer dan 20 cm sinds het begin van vorige eeuw bijvoorbeeld) met als één van de gevolgen dat de waterstanden bij stormvloeden flink hoger uitvallen dan in het verleden. Afdeling Kust van de Vlaamse overheid speelde hierop in (2011) door de opmaak van een Masterplan Kustveiligheid waarin onder andere beslist werd de stranden te verhogen om zo een duizendjarige storm te kunnen weerstaan.
2014
In april/mei 2014 werd aldus een aanvang genomen van een strandsuppletie op de Oosteroever in het kader van kustverdediging, die verder gezet werd in augustus/september.
Bij vloed zag het strand er na beëindiging van de werken in het najaar van 2014 al een heel stuk anders uit. Nadeel voor de natuur was toen uiteraard dat alles onder een dikke nieuwe laag zand werd gestopt (aangevoerd uit zee) en alle plantengroei die er toen aanwezig was verdween. Maar het strand werd een flink stuk breder en hierdoor ontstond de mogelijkheid voor nieuwe en ook sterkere natuurontwikkeling ! Alleen kon dit wel even duren, want de zaadbank van wat er stond zat diep onder het zand. Dus nieuwe plantjes moesten aangevoerd worden vanuit zee, via vogels, uit het aanpalende duingebied of uit zaad van afgestorven en wegwaaiende wegrollende over het strand rollebollende restanten.
Enkel op de hellingen van de Spinoladijk en van de Halve Maan bleef het meeste van de vegetatie gespaard, gelukkig ook de restantpopulatie van de beschermde blauwe zeedistel.
2015
Het was van toen af best wel een spannende periode : wie, waar en wanneer zou als eerste in dit nieuwe ‘woestijnlandschap’ door het zand priemen ?
En de winnaar was … uiteraard de zeeraket die in de zomermaanden en najaar van 2015 op verschillende plaatsen mooie groepjes vormden. Niet zozeer langs de verwachtte plaats van de iets hogere vloedlijn, maar eerder verspreid en nog wat hoger op het strand.
De aangetroffen begroeiing beloofde voor het volgende jaar 2016 een duidelijk betere uitgroei.
2016
Maar een zware storm in januari 2016 veranderde alles. Niet door het wegspoelen want als éénjarige plant zet de zeeraket meestal zaden af die in normale omstandigheden vlak bij de oude afgestorven plant afgezet worden en snel onder een laagje zand verdwijnen om het volgende groeiseizoen terug boven te komen.
Wel door een nieuw opduikend probleem : het vrijhouden van de verzande Spinoladijk na de storm in functie van de bereikbaarheid door hulpdiensten van de op het einde van de dijk liggende Twins Club te Bredene. Voor de strandsuppletie van 2014 was er ook soms een zandprobleem op de dijk maar dat was niet te vergelijken met 2016 : er was immers veel méér strandzand door de suppletie en dat heeft de dijk vlug geweten !
Het zand werd van de dijk afgeduwd, vervolgens verlaagde een kraan het strandniveau aan de dijkvoet en een bulldozer duwde het zand richting vloedlijn. Op die manier werd toen weliswaar niet het volledige strand geëgaliseerd, er was toen ook uiteraard nog géén nieuwe begroeiing in februari, maar de broze zaadbank van 2015 werd toch vakkundig ondergewerkt…
Het strand opnieuw totaal naar af, en dat ook in natuurgebied !
Uiteraard was Natuurpunt hier helemaal niet enthousiast over : de wetgeving en de concessieovereenkomst tussen het Vlaams Gewest (Afdeling Kust) en de Stad Oostende/gemeente Bredene laten dergelijke werken niet zonder meer toe. Wij ondernamen de eerste (schuchtere) stappen om deze inbreuk te laten ophouden.
In het najaar van 2016 werd de balans opgemaakt : ongeveer 80% minder begroeiing in vergelijking met 2015.
In november 2016 begon de natuurvernieling echter pas compleet. Met man en macht van kranen en bulldozers werd de dijk schoongemaakt, aan de dijkvoet werd een brede greppel gegraven en het uitgegraven zand werd over de volledige breedte van het strand uitgesmeerd.
En dit zou dan natuur- en Ven-gebied wezen !
Iedereen begrijpt ongetwijfeld dat dergelijke behandeling van het strand niet meer door de beugel kon. En er werd wat harder bij de beleidsniveaus aangeklopt – voor de tweede maal – om dit in de toekomst anders aan te pakken en de toekomstige natuurontwikkeling in 2017 niet bij voorbaat de das om te doen.
2017
Maar toen besliste de natuur zelf om zich eens met de zaak te bemoeien. Half januari 2017 verscheen storm Dieter, met als gevolg een enorme kustafslag. Alles wat opgebouwd was, werd de zee in gesleurd : oude zaadbanken en de nieuwste ontstaan in 2016 verdwenen in zee, maar een groot deel spoelde naderhand terug aan op andere plaatsen samen met pakken zeewier. Voor de natuur was deze storm een zegen, er zou een sterkere uitgroei komen dit jaar, dat was de prognose. Was Dieter er niet geweest, zou er door de egalisering veel minder begroeiing geweest zijn, de zaadbank werd immers volledig bedolven.
En de prognose kwam ook uit : in de zomer van 2017 kwam de tot dan fraaiste begroeiing boven ooit op dit strand waargenomen.
Maar ondanks alle goede bedoelingen, was het in september 2017 uit met de pret : opnieuw werd een deel van het strand platgebulldozerd en dit al voor de derde maal ! Toch werd hierbij een klein stukje eerder toevallig gespaard, een kleine meevaller.
2018
Doch opnieuw kwam een storm op de proppen die een groot stuk strand gewoon wegspoelde, Eleanor begin januari 2018.
En helaas volgde er einde januari /begin februari 2018 prompt een vierde totale egalisatie van het strand !
In juni 2018 was er nog enkel een tuft biestarwegras zichtbaar op het gehele strand, een overlever van 2017.
Het eerste strandgedeelte naast de Westdam werd einde juni 2018 ook nog eens bijkomend geëgaliseerd voor het evenement van 29/06 (‘Waterfront’ einde wereldoorlog 14-18).
In de nazomer 2018 was de begroeiing maar een flauw afkooksel meer van het jaar 2017. Maar er kon toch opnieuw een flinke zaadbank worden ontwikkeld.
Helaas in oktober 2018 startte de vijfde totale egalisatie ! Het noodzaakte ons tot een hardere actie.
In november 2018 werd Afdeling Kust aangeschreven door de Kustwerkgroep van Natuurpunt om deze werkwijze aan de kaak te stellen. Begin februari 2019 greep een vergadering plaats waarop Afdeling Kust, Administratie Natuur en Bos en de stad Oostende een werkwijze werd voorgesteld om te verhinderen dat zich ontwikkelende natuur nog kon vernietigd worden.
2019
Nieuw stormweer begin januari 2019 kwam de natuur opnieuw helpen. De bedolven zaadbank van het najaar 2018 werd weggespoeld en strandde later opnieuw samen met pakken zeewier. De ontstane kliffen werden afgetopt.
De embryonale duinvorming op het volledige strand was aldus nog forser en uitgebreider dan in het beste jaar tot hiertoe, 2017. Dank zij de stormen !
Maar helaas werd dat duidelijk niet begrepen. Er volgde opnieuw een strandvernieling vanaf begin augustus en dit al voor de zesde maal. En dit ondanks alle afspraken die gemaakt werden in februari! Wij kregen toen zelfs opmerkingen dat de embryonale duintjes gespaard waren !
En dat was ook ten dele zo. Maar laat er ons niet flauw over doen, opnieuw werd hier géén rekening gehouden met de embryonale duinvorming zoals in de wetgeving bepaald. Het overgrote deel werd opnieuw onder het zand gestopt, met hele stukken zonder begroeiing tot gevolg.
En begin september werden de werken hervat op Bredens grondgebied, waar de ondertussen flink uitgegroeide tuften ook bijna volledig werden bedolven.
Globaal werd uiteindelijk zowat drie kwart van de embryonale duintjes bedolven op de Oosteroever in 2019.
Een storm hield lelijk huis einde september 2019, maar de verwachting was opnieuw dat in 2020 dit een grotere uitgroei zou meebrengen. De bedolven zaadbank werd immers weggespoeld en spoelde opnieuw aan. Maar zelfs het aftoppen van de kliffen bedolf echter helaas opnieuw een deel.
2020
Het jaarbegin was bijzonder ontstuimig met stormen Ciara en Dennis in februari.
De dijk was volledig ondergestoven en einde maart begon de egalisatie van het volledige strand, voor de zevende maal en ditmaal nog nooit zo erg. Alles verdween onder een dikke laag zand en er zou in 2020 niets meer groeien op het volledige Oosteroeverstrand.
Het natuurgebied werd zonder meer welhaast een kunstig aardappelveld.
Tot april werd er gewerkt.
Een nieuwe wind?
Vanaf begin juli werden palen op het strand geplaatst. Bedoeling was om hiermee een strook strand af te bakenen waar géén zand meer zou gestort worden en er ook géén egalisatie meer kon gebeuren.
Een bijzonder welgekomen ontwikkeling om deze strandzone in het vervolg te ontzien. Jammer dat door de egalisatie van einde maart er geen perspectieven meer waren voor enige ontwikkeling dat jaar.
Opnieuw moest de dijk van zand vrijgemaakt worden en in oktober gebeurde dat voor het eerst met respect voor het afgebakende stranddeel tussen de palen. Het zand werd van de dijk afgehaald en via een strook aan de dijkvoet opgeladen om vervolgens langs vaste doorsteken nabij de hoogwaterlijn te worden uitgespreid.
Na zeven maal egalisatie van het volledige strand en hiermee vernieling van alle embryonale begroeiing, eindelijk een ernstige poging om ook rekening te gaan houden met de ‘papieren’ bescherming. Dit is een uitermate positieve ontwikkeling en wij willen dan ook iedereen die dit heeft mogelijk gemaakt uitdrukkelijk bedanken.
Toch is echter helaas niet alles vlekkeloos verlopen.
Het strandgedeelte tussen de Halve Maan (Ostend Sailing club) en het eerste strandhoofd richting Bredene is natuurgebied en werd jammer genoeg volledig platgewalst. Dit is eerder onbegrijpelijk, gezien de ruimtelijk invulling van deze zone toch voor iedereen dient duidelijk te zijn? Natuurpunt heeft, ondanks de voor het eerst positieve ontwikkelingen in dit verhaal, toch gemeend om hier verhaal te moeten halen. Het was de spreekwoordelijke druppel die de emmer deed overlopen.
Het kan helemaal niet dat voor dit belangrijk stuk strand men blijkbaar een andere invulling en benadering toekent die grondig afwijkt van de officiële.
Vanuit onze doelstellingen binnen Natuurpunt konden wij dat spijtig genoeg niet blauw-blauw laten.
Tot slot.
Het najaar 2020 heeft op het Oosteroeverstrand voor het eerst een positieve ontwikkeling gebracht.
Laat ons dat vooral meenemen naar de toekomst en er verder rond bouwen. Het werken aan een robuuste natuurontwikkeling in natuurgebied. Hier het zich ongestoord laten ontwikkelen en verder doorgroeien van embryonale duintjes die zand vasthouden op de plaats waar het nodig is, zijnde op het strand als onderdeel van een natuurlijke onontbeerlijke kustverdediging.
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief