Kamsalamanderpopulatie in de lift in westen van Brabant

Na het graven van twee poelen in het natuurgebied Bos van Aa in Zemst eind 2006, werden in het voorjaar van 2007 de eerste twee Kamsalamanders gevangen. Een complete verrassing want er werd gedacht dat de soort al verschillende decennia lokaal was uitgestorven. Intussen is de populatie exponentieel toegenomen en is het uitkijken naar nieuwe voortplantingsplaatsen.

De eerste vondst (een volwassen mannetje en een volwassen vrouwtje) van onze grootste watersalamander riep meteen veel vragen op. Waren dit de laatste overlevers van een ooit veel grotere populatie? Kamsalamanders kunnen namelijk meer dan 15 jaar oud worden. Op die manier kan de soort zich in stand houden voor jaren zonder zich voort te planten. Waren er nog Kamsalamanders aanwezig in de rest van het gebied? Maar vooral, hoe zou deze populatie zich ontwikkelen in de nieuw gegraven poelen?

Om deze vragen te beantwoorden werden vanaf 2007 gestandaardiseerde vangsten uitgevoerd. Minstens tweemaal per jaar werden met fuiken volwassen salamanders gevangen in de nieuw gegraven poelen en in oude bospoelen. Van elke Kamsalamander die via de fuiken gevangen werd, namen vrijwilligers een foto van de buik. Kamsalamanders hebben namelijk een uniek buikpatroon en kunnen aan de hand van dit patroon individueel herkend worden.

Afbeelding

Het unieke buikpatroon van een volwassen Kamsalamandermannetje (foto: Wiske Teugels).

Op basis van het aantal gevangen dieren en het aantal dieren dat de tweede maal hervangen werd, kon dan berekend worden hoeveel kamsalamanders er vermoedelijk in de poel zitten. Het werd al snel duidelijk dat de Kamsalamanders zich enkel konden handhaven in de nieuw gegraven poelen. In oudere poelen in het bos werden, op één uitzondering na, geen Kamsalamanders gevonden.

In de nieuwe poelen werden ook maar weinig Kamsalamanders gevangen de eerste jaren. Tot en met 2013 werden amper vijf salamanders per jaar boven gehaald. Maar vanaf 2014 leek de populatie een boost te krijgen. Afgelopen drie jaar steeg de populatie zelfs exponentieel met een schatting in 2013 van 5 Kamsalamanders naar maar liefst 773 individuen in 2016. We kunnen nu zeker zijn dat de populatie het heel goed doet in het Bos van Aa.

Een populatie kan natuurlijk niet exponentieel blijven groeien. De poelen zullen op termijn te klein worden voor de Kamsalamanders en vele individuen zullen op zoek gaan naar nieuw leefgebied. Het is dan ook prioriteit om ervoor te zorgen dat er nieuwe voortplantingsplaatsen beschikbaar zijn. De komende jaren wordt er hard op ingezet om het poelennetwerk uit te breiden. Op die manier zou de populatie nog wel enkele jaren kunnen blijven doorgroeien. Zo kan hopelijk op lange termijn een duurzame en robuuste populatie tot stand gebracht worden van deze iconische salamandersoort.

De resultaten werden voorgesteld op de Brakona-contactdag.

Lees meer

Tekst: Sam Van de Poel en Pallieter De Smedt, Natuurpunt Kanaalregio Bos van Aa
Foto's: Iwan Lewylle & Wiske Teugels