LIFE+Grote Netewoud: wilde natuur op mensenmaat
Ruim acht jaar geleden startte het project LIFE+ Grote Netewoud in Geel, Meerhout en Mol. Het is in deze regio al het tweede LIFE-project op korte tijd waarmee Natuurpunt een flinke sprong voorwaarts wil zetten in de uitbouw van enkele natuurgebieden waar onze vrijwilligers al vele jaren aan de weg timmeren. Via actieve grondverwerving en gericht natuurherstel was het de ambitie om Europees beschermde habitats en soorten meer kansen te geven. Na uitvoering van de laatste natuurherstelwerkzaamheden, is het tijd om te kijken naar de belangrijkste realisaties.
Grootschalig herstel van elzenbroekbos
Binnen het project werden talloze weekendvijvers aangekocht in de vallei. De grond die bij het graven van de vijvers in de tweede helft van de vorige eeuw vrijkwam, werd meestal als een drogere dijk rond de vijver gelegd. Hierop werden dan allerlei tuin- en parkplanten geplant en werd veelal koterij gebouwd en een afsluiting geplaatst. Oeverbeschoeiingen, al dan niet in asbestplaat, waren schering en inslag. Om via spontane verbossing tot broekbosontwikkeling te komen dienden eerst alle gebiedsvreemde materialen en begroeiing te worden verwijderd. Daarna kon het sterk verstoorde reliëf worden hersteld door de dijken weer in de vijver te stoten. (1)
Twee luchtfoto’s van het Griesbroek. Eentje van 2013-2015 en een van 2020 waarbij de transformatie van het gebied heel duidelijk is © Geopunt-Agentschap Informatie Vlaanderen
Dit reliëfherstel zorgde lokaal voor een verhoogde invloed van grondwater wat belangrijk is voor de ontwikkeling van het broekbos. Ook de ‘sponswerking’ van de vallei vergrootte sterk met deze ingrepen. Een andere ingreep om de hydrologie te herstellen was het dempen of opstuwen van een aantal grachten en greppels. De vestiging van bever in het gebied zorgde voor gelijkaardige effecten.
Herstel van waardevolle open habitats zoals soortenrijke graslanden, open water, heide…
In het noorden van De Vennen kozen we ervoor om een oud hooilandencomplex te herstellen. Deze zone kent een hoge kweldruk en de inzet van rupsmaaiers is nodig. Door deze zone te vergroten bundelen we het beheer en verhogen we ook de kans op een goede ontwikkeling van de vegetaties. Een voldoende groot leefgebied voor specifieke soorten is immers nodig. Met het open laagveen van De Most in de buurt liggen hier ook goede kansen voor de uitwisseling van individuen van bepaalde soorten wat in het voordeel speelt van gezonde populaties.
In het Selguis werden halverwege de vorige eeuw heel wat oudere turfputten omgevormd tot weekendvijvertjes inclusief beplantingen, koterij, afsluitingen en oeverbeschoeiingen. Door sterke beschaduwing ontbrak veelal een dynamisch waterleven. Na het weghalen van de begroeiing en alle rommel kregen de oevers een meer natuurlijk profiel. Hierdoor kan zich een riet- of ruigtevegetatie ontwikkelen die met cyclisch maaien in stand kan worden gehouden en overgaat in het open water.
Habitatherstel voor vissoorten als beekprik, kleine modderkruiper, rivierdonderpad en bittervoorn
Op de Grote Nete werden twee vismigratieknelpunten opgelost door partner Vlaamse Milieumaatschappij. Het eerste was de watermolenstuw van Straalmolen net ten westen van het Griesbroek. Hiervoor werd een vistrap aangelegd, verbonden met de Heiloop (2). De Heiloop, een historische ontwateringsgracht, kreeg ook een meer natuurlijk profiel en er werden meanders aangelegd (3).
Het tweede was de stuw ter hoogte van het Malesbroek. Hier verwierf Natuurpunt de nodige gronden om meanders aan te leggen die voor vissen als bypass voor de stuw fungeren. Deze meanders zijn een mooie opstap naar een verdere meandering van het stuk Grote Nete tussen het centrum van Meerhout en de monding van de Molse Nete nabij Winkelom. Hier werd de waterloop in de jaren 1960 rechtgetrokken met een enorm structuurverlies tot gevolg.
De Dienst Integraal Waterbeleid (DIW) van de Provincie Antwerpen zette in op structuurverbetering van de Grote Nete in De Vennen. Enerzijds door het aanleggen van enkele meanders, anderzijds door het inbrengen van dood hout om meer variatie te krijgen in de stroomsnelheid. Dit versnelt het proces van natuurlijke oevervorming door erosie en sedimentatie.
(c) Wim Dirckx
Avontuurlijke bezoekerservaring
Ook de openstelling van deze gebieden is meegenomen in het project. Het Totterpad en de aanliggende speelnatuur met stapstenen springen ongetwijfeld het meest in het oog. Met de Totterbrug werd een kenmerk van het Grote Netewoud geschapen dat werd herhaald in andere gebieden zoals de Kwacht, De Vennen, Griesbroek… Het concept werd ook elders opgepikt. Maar ook enkele goed geplaatste plankenpaden, bungel- en picknickbanken, een vogelkijkhut en de Natuurpunt Wandelapplicatie kwamen er dankzij het LIFE-project.
Verder is er ook het bezoekerscentrum dat dienst doet als poort voor het Grote Netewoud. Het goede contact tussen medewerkers en bezoekers, cursisten en partners leidde tot een grote gedragenheid voor onze activiteiten en waardering voor wat het gebied al te bieden heeft.
Tekst: Manu Büscher (Natuurpunt Beleid)
Het Grote Netewoud maakt deel uit van het Natura 2000-netwerk van Europees belangrijke natuurgebieden en geniet de financiële steun van het LIFE-fonds van de Europese Unie. Via volgende projecten werd steun toegekend vanuit de Vlaamse Overheid: ISN2015/06, ISN2016/07, ISN2016/09, ISN2016/10, ISN2016/14, ISN2016/16, ISN2017/38, ISN2017/42, ISN2017/48, ISN2017/50, PSN2018-26, PSN2018- 29, PSN2018-36, PSN2018-46, PSN2018-50, PSN2019-25_19-000016, PSN2019-29_19- 000010, PSN2019-44_19-000009, PSN2019- 47_19-000004, PSN2019-49_19-000007.
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief