Nieuwe sprinkhaansoort voor Vlaanderen ontdekt

In een voortuin in Diepenbeek is een Grote spitskop waargenomen, een sprinkhaansoort. Het gaat om de eerste melding ooit voor Vlaanderen. De van oorsprong zuidelijke sprinkhaan profiteert van de warme zomers om zich noordwaarts te verplaatsen.

De Grote spitskop is een forse, slanke, lichtgroene sabelsprinkhaan met een typische spitse kop. Ze wordt tot 6 centimeter lang. De dieren hebben zeer lange vleugels en kunnen goed vliegen. De Grote spitskop is van oorsprong een Centraal- en Zuid-Europese soort. De sprinkhaan is nog maar vier keer in Wallonië gezien (in 2009, in 2011 en in 2014) op 2 verschillende plaatsen). Deze 4 waarnemingen vonden plaats in de Viroinvallei en de Gaume, telkens vlak bij de Franse grens. Dit zijn 2 regio’s met een uitgesproken kalkrijke bodem, die snel opwarmt. Vooral de zogenaamde kalkgraslanden zijn hotspots van biodiversiteit, waar tal van zuidelijke soorten hun meest noordelijke voorpost hebben.

Dit gold tot voor kort ook voor de Grote spitskop. Tot Kristijn Swinnen op 19 september 2016 een zingend mannetje ontdekte in zijn voortuin in Diepenbeek. Het dier zat in een zone die niet gemaaid was. Dit geldt in het algemeen voor vele sprinkhanen, vooral voor de sabelsprinkhanen: ze hebben nood aan hogere, niet gemaaide vegetaties en mijden kort gemaaide gazons. Grote spitskoppen houden zich in hun natuurlijke leefgebieden in het zuiden vooral op langs rivieroevers, in vochtige, hoge vegetaties.

Afbeelding

Een zingende Grote spitskop, in een niet gemaaid stukje van een Diepenbeekse voortuin. (foto: Kristijn Swinnen)

De meest waarschijnlijke verklaring voor het zo ver noordwaarts opduiken van deze Grote spitskop is het zeer warme weer tussen midden augustus en midden september 2016. Bepaalde mobiele insectensoorten slaan dan sterk aan het zwerven. Hetzelfde fenomeen is ook vastgesteld bij de Witpuntoeverlibel.

Opmerkelijk is dat er in 2016 geen Grote spitskoppen in Wallonië zijn gemeld. Heel waarschijnlijk zijn er ook daar wel ergens zwervers neergestreken, maar het blijft een toevalstreffer om deze te vinden.

Het is niet de eerste keer dat een sprinkhaansoort vanuit het zuiden onze regio bereikt. Sinds midden jaren ’90 koloniseerden de Sikkelsprinkhaan en het Zuidelijk spitskopje al grote delen van Vlaanderen en ook de Zuidelijke boomsprinkhaan en de Kiezelsprinkhaan doen het almaar beter in Vlaanderen. Deze soorten zijn definitief gevestigd, wat we nog niet kunnen zeggen van de Grote spitskop, een soort waarvan tot nu toe enkel zwervers gevonden zijn. Een tussenstadium vinden we bij de Lichtgroene sabelsprinkhaan en Boomkrekel, waarvan er in Vlaanderen slechts enkele gevestigde populaties in Limburg zijn, telkens op zeer warme plaatsen (mijnterrils). Maar buiten die gevestigde populaties zijn enkel zwervers waargenomen.

De voorbije twee decennia werd ons land overspoeld door zuiderse soorten. Door een wijzigend klimaat kunnen warmteminnende vlinders, libellen, vogels en planten zich almaar beter in België handhaven. Het lijkt erop dat we de Grote spitskop aan dat lijstje kunnen toevoegen. Deze nieuwkomer beschikt over fikse vleugels en kan op relatief korte tijd grote afstanden afleggen.

De Grote spitskop kan nog tot in oktober worden aangetroffen. De soort zingt wel enkel 's nachts. Wie een exemplaar gezien heeft, vragen we om dat te melden via www.waarnemingen.be, liefst met foto. Op die manier kan de verspreiding van de soort op de voet gevolgd worden.

Tekst: Jorg Lambrechts, Natuurpunt
Foto's: Kristijn Swinnen