Velduilen broeden opnieuw succesvol in de Westkustpolders

In 2020 werden in de aaneengesloten graslandcomplexen van de Westhoek opnieuw twee succesvolle broedgevallen van velduil vastgesteld. Hoewel de soort hier ook al in 2014 en 2019 tot broeden kwam, blijven broedgevallen van velduil in België best uitzonderlijk. En dit keer was dat zeker zo, omdat heel wat moderne technologie werd ingezet om de nesten op te sporen en de vogels te volgen.

2 nesten, 7 jongen

Na het verdwijnen van een tiental overwinterende vogels eind februari, doken begin april een aantal nieuwe velduilen op in de komgronden van Lampernisse tot Zoutenaaie, vaak met een heel uitgesproken baltsgedrag. In de daaropvolgende weken werden ca. 10 territoria ingenomen. Velduilen zijn uitgesproken zwervers met een zeer opportunistisch voedselgedrag. Zowel in de broed- als in de overwinteringsgebieden worden de aantallen vooral bepaald door de beschikbaarheid van prooidieren (in onze streken vnl. veldmuizen). In echte ‘muizenjaren’ duiken dan velduilen op in gebieden waar ze in normale omstandigheden veel minder worden waargenomen, zoals we in Vlaanderen konden vaststellen in 2014 en 2019.

Eind april - begin mei werden heel wat hooilanden gemaaid. Hierdoor zag een aantal velduilen een geschikte broedplaats verloren gaan en verlieten ze het gebied. Of misschien waren er dan toch te weinig muizen? Door aangehouden inspanningen van een aantal lokale vogelaars konden twee nestlocaties worden gelokaliseerd. Eén nest bevond zich op een hooiland van het Agentschap Natuur en Bos (ANB), het andere nest zat op een grasland waarvoor de landbouwer een beheerovereenkomst voor weidevogels had afgesloten met de Vlaamse Landmaatschappij (VLM). Hierdoor kon op beide broedplekken de maaidatum worden uitgesteld tot begin juli en konden 7 jonge velduilen succesvol uitvliegen.

Drones: efficiënte inzet van moderne technologie

Het vinden van de exacte nestlocatie is bij velduilen geen sinecure. Velduilen kunnen zich in de broedperiode erg onopvallend gedragen en doen er alles aan om hun nestlocatie ‘onzichtbaar’ te houden voor mogelijke predatoren. Daarom besloot het ANB om beroep te doen op twee dronebedrijven. Op aanwijzen van de lokale gebiedsexperten werd het broedgebied overvlogen en konden de twee nesten gevonden worden. De inzet van drones verhindert dat vrijwilligers het veld in moeten, op zoek naar de nesten. Zo’n zoektocht kan altijd tot verstoring of tot een verhoogde kans op predatie leiden doordat predatoren de sporen van zoekende vrijwilligers kunnen volgen. Door een zoektocht met drones werd de kans op verstoring tot een minimum herleid en was er geen sprake van spoorvorming.

Afbeelding

Subsidies voor nestbescherming

In agrarisch gebied is het accidenteel vernielen van nesten door landbouwactiviteit wellicht de grootste bedreiging voor grondbroeders zoals de velduil. Nadat beide nesten gelokaliseerd waren, trok de bedrijfsplanner van de VLM dan ook de boer op. Zowel voor de eigenlijke nestpercelen als voor enkele aangrenzende graslanden konden de nodige afspraken gemaakt worden. Niet-vliegvlugge velduilen verlaten na 10 tot 14 dagen immers het nest en kunnen zich dan tot 200 m van de eigenlijke nestlocatie bevinden. Maar ook daar zijn ze nog steeds erg kwetsbaar voor maai- en oogstactiviteiten. Uiteindelijk werden alle betrokken percelen pas gemaaid begin juli. Tijdens de maaibeurt liepen vrijwilligers voor de maaibalk uit om zo de jonge velduilen op te stoten en te vrijwaren van een jammere dood. Doorheen het ganse beschermingsproces verleenden alle betrokken landbouwers hun volle medewerking. Hierbij bleek de subsidie die landbouwers kunnen ontvangen voor de bescherming van nesten en jongen van een aantal zeldzame soorten zeker een belangrijke hefboom.

Zenderonderzoek: nog meer technologie voor meer kennis en een betere bescherming

Medewerkers van het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO) slaagden er in twee adulte vogels van eenzelfde koppel te voorzien van een GSM-GPS-zender. De zenders beschikken over een zonnepaneeltje en kunnen met korte tijdsintervallen coördinaten doorsturen. Hierdoor kon unieke info worden verkregen over het broedgedrag, de favoriete jachtterreinen en rustplaatsen van de vogels. Later op het seizoen kon via de voedselvluchten ook worden achterhaald waar de jongen zich schuil hielden. Ook voor deze plekken kon dan de nodige bescherming worden voorzien.

Velduilen staan gekend als echte nomaden en verspreiden zich na het broedseizoen in alle windrichtingen. Het is dus maar de vraag, eens ze het luchtruim kiezen, welke bestemmingen ze zullen aandoen. Dankzij de zenders zullen we nu voor het eerst Vlaamse broedvogels nauwgezet kunnen volgen tijdens hun trektocht. Wordt dus vervolgd!

Tekst: Dieter Coelembier, Koen Devos, Wim Debruyne, Wim Bovens, Kjell Janssens, Geert Spanoghe

Foto’s: Dieter Coelembier