Voorstellen nieuw natuurbeleid zijn onaanvaardbaar
De Vlaamse administratie wil de aankoop en het beheer van natuurgebieden drastisch hervormen. Maar de plannen die nu voorliggen, betekenen de doodsteek voor de huidige aanpak van erkende natuurgebieden en van het aankopen van lokale, kleinere gebieden door afdelingen en beheerteams. Natuurpunt verzet zich hier hevig tegen en rekent erop dat minister Schauvliege de voorstellen radicaal omgooit.
Vorig jaar keurde de Vlaamse regering een nieuw natuurdecreet goed. Daarin werden enkele basisprincipes grondig gewijzigd. Zo kunnen vanaf nu private grondbezitters, bosbouwers en landbouwers ook gemakkelijk gebruik maken van het subsidiesysteem voor aankoop en beheer van natuurgebieden. Maar er is meer.
Toekomst van onze natuurgebieden op het spel
Momenteel werkt het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) deze basisprincipes concreet uit in zogenaamde uitvoeringsbesluiten. Het belangrijkste uitvoeringsbesluit gaat over de financiering van aankopen, de inrichting, het beheer en de openstelling van gebieden en over de bezoekerscentra. Het voorstel dat nu op tafel ligt, is onaanvaardbaar om een aantal redenen. Zo zal het oprichten van nieuwe natuurgebieden buiten de Europees aangeduide Speciale Beschermingszones zo goed als onmogelijk worden. Bovendien komt een hele resem natuurgebieden misschien niet langer in aanmerking voor erkenning als reservaat: gebieden kleiner dan 10 ha, gebieden die eigendom zijn van gemeenten of andere overheden en gebieden met als doel natuurtypes zoals soortenrijk grasland of hoogstamboomgaarden.
En het wordt nog erger. Reeds erkende gebieden die niet voldoen aan de nieuwe vereisten kunnen hun statuut als erkend natuurreservaat verliezen. Heeft een gebied geen erkenning meer dan krijgen we geen subsidies voor beheer, openstelling of aankopen. Bijvoorbeeld, de mooie soorten- en structuurrijke valleigraslanden met een boeket van koekoeksbloem, pinksterbloem en margriet zouden buiten het reservaatsysteem vallen.
Kort gezegd: het beheer, het voortbestaan en de uitbreiding van veel natuurgebieden staat op het spel. En dat terwijl het werk van afdelingen en beheerteams van Natuurpunt er net voor zorgt dat in heel bedreigde planten en dieren toch nog enige bescherming genieten. In het volgebouwde Vlaanderen zorgt ons werk ervoor dat mensen nog toegang hebben tot natuur dichtbij. We leggen wandelpaden aan, bouwen vogelkijkhutten of zorgen ervoor dat kinderen zich kunnen uitleven in een speelbos. Maar ook daarin dreigt het mes te worden gezet. In de huidige voorstellen worden ook die subsidies met 40% verminderd.
Natuurpunt vraagt dan ook dat deze voorstellen grondig en structureel bijgesteld worden voor de Vlaamse regering hierover een beslissing neemt. We rekenen erop dat Vlaams minister voor Natuur Joke Schauvliege de bescherming van de natuur en het belang van natuur dichtbij laat primeren. De komende maanden plannen we een aantal acties om de politiek onze bezorgdheden duidelijk te maken. Daarover volgt later meer.
In detail: waar gaat het precies over?
Natuurbeheerders scheuren hun broek
Bij de onderhandelingen over het decreet werd vorig jaar afgesproken om het natuurbeheer te subsidiëren volgens zogenaamde ‘objectieve normkosten’. Kort gezegd: per hectare zou een bedrag worden toegekend dat een weergave is van de werkelijke gemiddelde kosten om dat type natuur te beheren. Hetzelfde werd afgesproken voor de beheerevaluatie en de opmaak van plannen. Natuurpunt heeft dat idee altijd gesteund – omdat we vaststellen dat de beheersubsidies die we momenteel krijgen duidelijk niet volstaan om de kosten te dekken. Maar de voorstellen die nu op tafel liggen wijken echter érg ver af van deze afspraak.
Natuurpunt vraagt dan ook – zoals afgesproken – realistische normkosten waar een duidelijke consensus over is binnen de doelgroepen. Natuurpunt levert een grote bijdrage aan de verplichtingen die de overheid heeft inzake natuur én levert er een enorme maatschappelijke meerwaarde bovenop. Het minste dat de overheid kan doen, is daar een correcte financiering tegenover stellen.
Aankoopsubsidies: niet beperken tot IHD’s
Het huidige systeem van vrijwillige aankopen heeft zijn merites uitgebreid bewezen. Het heeft een enorme rol gespeeld in het bewaren en ontwikkeling van de natuur. Bovendien is het efficiënt: de kosten voor de overheid van de aankopen door de terrein beherende verenigingen zijn per hectare 50% minder. Nu men het systeem wil bijwerken, moet men ervoor zorgen dat het werkbaar blijft. Concreet betekent dit dat er, zoals vandaag, moet kunnen gewerkt worden met een vooraf bepaald budget dat dan op een vlotte manier kan worden besteed. Aankopen mogen ook niet beperkt worden tot de instandhoudingsdoelstellingen, maar moeten ook mogelijk blijven in de goedgekeurde visiegebieden van erkende reservaten én binnen het globaal kader (= nieuwe naam voor visiegebied) voor nieuwe beheerplannen én binnen een vooropgesteld en goedgekeurd aankoopprogramma. Het natuurdecreet is er immers voor alle natuur in Vlaanderen, niet enkel voor de Europese. De garanties op voldoende focus in het aankoopbeleid zijn verzekerd door de afspraak om 75% van de subsidies aan te wenden voor de IHD’s (voor de komende drie jaar) en maximaal 25% van de subsidies daarbuiten.
Samenwerking met overheden op de helling
Natuurpunt werkt al decennia erg goed samen met gemeenten, provincies, waterbeheerders, etc … Dat resulteert in ware pareltjes zoals het Torfbroek (Kampenhout), De Maten (Genk), Groot Buitenschoor (Antwerpen), Bourgoyen (Gent), Heideveld-Bornebeek (Beernem),... Die samenwerking wordt op de helling gezet, omdat ANB vindt dat deze overheden zelf moeten instaan voor (de financiering van) het beheer. Maar voor de gemeenten erkent iedereen dat dit onhaalbaar is. Natuurpunt vraagt garanties dat hetgeen we, in samenwerking met al deze overheden opgebouwd hebben, verder kan groeien en bloeien en wil ook alle kansen voor nieuwe samenwerkingen en nieuwe projecten. Natuurpunt vraagt al lang dat de overheden onderling tot duidelijke afspraken komen die ervoor zorgen dat zoveel mogelijk natuur kan worden beschermd en beheerd. We stellen echter vast dat er maar geen oplossing komt. Ondertussen is de natuur de dupe, want worden nieuwe erkenningen van door Natuurpunt beheerde overheidseigendommen geblokkeerd. Voor Natuurpunt is het nu welletjes geweest: samenwerking tussen gespecialiseerde beheerders en overheden is een win-win voor beide partijen én voor de natuur. Dit knelpunt moet dan ook dringend van de baan.
Natuurdoeltypes: enkel IHD?
Nadat eerst de lijst met natuurdoeltypen voor reservaten in het beleidsvoorstel al werd beperkt tot IHD’s – een discussie die voor Natuurpunt nog niets gesloten is – blijkt men nu ook de leefgebieden voor (Europees beschermde) soorten te “vergeten”. Concreet vallen de mooie soorten- en structuurrijke valleigraslanden met soorten als koekoeksbloem, pinksterbloem, margriet, in de toekomst volledig buiten het reservaatsysteem. Dat legt een bom onder de beheerplannen van zeker de helft van de reservaten. En even erg: hiervoor zullen in de toekomst geen nieuwe projecten kunnen gerealiseerd worden. Ondertussen wordt dit beheer wel vergoed bij particulieren in beheerplannen met lager ambitieniveau dan reservaten (de beheerplannen type 2).
Zekerheid voor kleinere bestaande reservaten
Bij de aanpassingen aan het decreet werd beloofd dat de bestaande reservaten kunnen blijven bestaan en groeien. Dit is voor Natuurpunt echt essentieel. Wij willen niet dat de grote inspanningen van onze vrijwilligers nu teniet zouden worden gedaan omdat een reservaat kleiner is dan 10 ha of niet voldoet aan de juiste types. Het ontwerpuitvoeringsbesluit inzake natuurbeheerplannen maakt dat echter onmogelijk. Dat moet rechtgezet worden, zodat er hier geen kapitaalvernietiging (investeringen uit het verleden) gebeurt.
Ernstige beheerevaluatie blijft uit
In het nieuwe systeem kan iedereen natuur beheren. Dan is een goede kwaliteitsborging noodzakelijk, o.m. via een ernstige beheerevaluatie om de zes jaar. Daarover zijn alle actoren het eens geraakt binnen de MINA-raad. Toch blijft de Administratie Oost-Indisch doof voor deze vraag.
Bezoekerscentra: met sluiting bedreigd
In de nieuwe voorstellen van de administratie wordt de structurele financiering van bezoekerscentra koudweg afgeschaft. Dat zou het einde betekenen van deze toegangspoorten tot de natuurgebieden en van de honderdduizenden bezoekers en de meer dan 500 klassen die er jaarlijks passeren. Natuurpunt vraagt een volwaardige, continue financiering voor deze belangrijke maatschappelijke taak waardoor beheerde natuurgebieden hun gemeenschapsfunctie beter vervullen.
40 % besparing op openstelling
In het huidige voorstel worden 40 % van de middelen voor openstelling afgeschaft. Ondertussen is de vraag naar nabije en toegankelijke natuur enorm, zo bleek bv uit de grote natuur enquête die Natuurpunt uitvoerde voor de verkiezingen. Natuurpunt wil “natuur voor iedereen” blijven waarmaken, door paadjes, wegwijzers, infoborden, poorten, plankenpaden, uitkijktorens etc …en vraagt dus minstens het behoud van de huidige financiering voor openstelling.
