Werkgroep voor weide- en akkervogels wil landbouwers helpen kievitsnesten te beschermen

De kievit is veruit de meest bekende steltloper. Met zijn zwart-witte verenkleed, grappige kuifje, flappende vleugelslag en jodelende baltsroep is de kievit meer dan zomaar een iconische vogelsoort. Hij is het vlaggenschip van de weide- én akkervogels, die vanaf februari aan boer en wandelaar duidelijk maakt dat de lente in de lucht hangt. Een mooie periode die echter overschaduwd wordt door de vele gevaren die op de loer liggen. Daarom lanceert de Werkgroep voor Weide- en Akkervogels (WWA) van Natuurpunt zijn ‘Actieplan Kievit’, een project gericht op nestbescherming van de kievit in samenwerking met landbouwers.

Kieviten zijn geliefd door iedere natuurliefhebber, maar evenzeer door vele landbouwers. Samen met de boerenzwaluw is deze soort zowat het uithangbord van het platteland. Kieviten horen nu eenmaal bij ‘den buiten’ als een klepel bij een kerkklok. De weilanden en akkers die hun leefgebied vormen, staan echter onder grote druk. Het land bewerken is een intensieve job. Al naargelang het gewas dat op het perceel wordt verbouwd, volgen de werkzaamheden elkaar in sneltempo op: ploegen, eggen, mesten, zaaien, oogsten, slepen, maaien,.... Die kievit slaagt er echter niet meer in om zijn broedagenda daarop af te stemmen. Er rest simpelweg te weinig tijd tussen de bewerkingen. Een groot deel van de legsels en de jongen gaat dan ook verloren tijdens het ploegen, maaien of oogsten. Zelfs herhaalde vervanglegsels (want Kieviten proberen tot 4x toe opnieuw) lossen het probleem niet op.

Volgens de recente Europese Broedvogelatlas van 2020 (EBCC) zorgt de afname in de productiviteit voorlopig nog niet voor een inkrimping van het Europese broedareaal, maar binnen die grenzen is de populatie al wel afgenomen met 58%. De recentste Vlaamse cijfers (2013-2018) schatten de populatie in Vlaanderen op 5000 tot 15.000 broedparen, in 2000-2002 bedroeg dat nog 14.000 tot 20.000 paren. Er is sprake van een populatie-afname van 59%. De broedgrage Kieviten zijn er dus nog, maar er is nauwelijks sprake van reproductie.

Gelukkig bestaan er efficiënte manieren om kievitsjongen of -legsels te redden. En ook de landbouwer wil dat vaak. Maar nesten en jongen zijn zeer goed gecamoufleerd waardoor het lokaliseren van legsels en jongen soms veel tijd in beslag neemt. En die tijd past niet altijd in de drukke landbouwersagenda. Bovendien is de landbouwer niet altijd meer de enige die zijn veld bewerkt: geregeld worden loonwerkers ingehuurd, die een hele reeks akkers snel na elkaar bewerken en de lokale situatie niet altijd goed kennen.

Er liggen dus wel wat uitdagingen op tafel. Maar dat we tenminste een deel van de kievitsnesten kunnen helpen overleven, staat vast. Door het markeren van de nesten op akkers en in weilanden voorafgaand aan de werkzaamheden, kunnen immers heel wat legsels gespaard blijven. Sommige landbouwers nemen zelf het initiatief om ‘hun kieviten’ in kaart te brengen en ze vervolgens veilig te stellen tijdens de landbewerkingen. Nadat de klus geklaard is, plaatsen ze de kievitsnesten weer netjes weer terug. Daarnaast zijn er reeds talrijke succesvolle voorbeelden van vrijwilligers die in samenspraak met landbouwers legsels opvolgen en hen zo helpen de nesten en jongen te sparen.

Afbeelding

Bij naderend gevaar drukken de nog donzige kievitsjongen zich plat tegen de grond en worden zo onzichtbaar, ook voor de bestuurder van de tractor (foto: Filip De Vos).

Intussen is het 5 voor 12 voor de kievit in Vlaanderen en is het alle hens aan dek, willen we de soort als broedvogel niet kwijtraken in de Vlaamse velden. Daarom lanceert de Werkgroep voor Weide- en Akkervogels (WWA) ‘Actieplan Kievit’ waarbij we landbouwers en vrijwilligers willen verenigen om de handen in elkaar te slaan voor de kievit in Vlaanderen.

Wat kan jij doen?

Om zoveel mogelijk nesten van kievit in kaart te brengen, zijn we op zoek naar meer vrijwilligers die gewapend met verrekijker of telescoop langs Vlaamse velden willen trekken. In samenspraak met de landbouwer wordt het nest gemarkeerd zodat er tijdens de bewerking rekening mee kan worden gehouden. Wanneer uitsparen moeilijk is, kunnen nesten tijdelijk worden verplaatst of weggehaald, en na de bewerking weer teruggeplaatst. Op die manier kunnen we een wezenlijk verschil maken in de overlevingskansen van lokale kievitpopulaties. Hoe je stap voor stap tewerk gaat, kan je lezen in onze veldhandleiding die je hier kan downloaden.

Het broedseizoen van 2022 is een eerste testjaar, zodat kan worden ingeschat hoe sterk het vrijwilligersnet van markeringsteams moet worden uitgebreid naar de volgende jaren toe. Hiermee werken we aanvullend op verschillende organisaties zoals Vogelbescherming Vlaanderen, waar ze recent zijn gestart het 'Kievit in Nesten' project. Hierdoor kan een betere spreiding van nestbeschermingsacties op korte termijn worden uitgebouwd. Ook het soortenbeschermingsprogramma Weidevogels van minister Demir zal bijdragen aan de instandhouding van de soort.

Wil jij deel uitmaken van ons Kievitteam en meewerken aan de bescherming van kievitsnesten? Neem dan contact op met [email protected].

Tekst: Werkgroep Weide- en Akkervogels
Foto’s: David Verdonck en Filip De Vos

Afbeelding