Afbeelding
Lederster
Peter Lemmens

Zeldzame duinpaddenstoel duikt op in het binnenland

19 okt 2018
Categorieën
Natuurbericht
Paddenstoelen


De zeldzame Lederster, een tot 20 centimeter grote buikzwam, werd al in 2014 opgemerkt bij een sportveld in Lichtervelde. Maar het duurde wel vier jaar voor de determinatie via microscopisch onderzoek onomstotelijk vaststond. Oorzaak: op deze populaire speelplek sneuvelden de vruchtlichamen van de zwam voortdurend. Het leek bovendien vrij onwaarschijnlijk dat zo’n zeldzame duinsoort hier in het binnenland zou voorkomen.

In de nazomer van 2014 zag Peter Lemmens bij het sportcentrum van Lichtervelde enkele opvallende paddenstoelen staan. De jonge witte exemplaren, met een diameter tot circa 15 cm, leken op kleine reuzenbovisten, maar daar waren de zwammen niet glad genoeg voor. Enkele rijpe exemplaren waren stervormig opengebarsten, waarbij de donkere sporenmassa helemaal vrij kwam liggen. Het leek wel een aardster. Aanvankelijk werden de paddenstoelen niet gefotografeerd. Zoekwerk in populaire paddenstoelengidsen leverde niets op en Peter vergat het hele voorval. Verdere bezoeken in 2015 en 2016 leverden ook niets op. In de zomer van 2017 waren ze er weer, en in flinke aantallen.

Extra uitdaging: de paddenstoelen groeien op een populaire speelplek waar op dat ogenblik bouwwerken zouden starten. Voor de vruchtlichamen de kans kregen om uit de grond te komen, kregen ze te maken met  gras- en bosmaaiers, auto’s en fietsen. Geen enkel exemplaar bleef onbeschadigd, maar enkele fragmenten kwamen wel nog tot rijping. Het sneuvelen van vruchtlichamen vormt geen probleem voor de zwam zelf, want die zit onder de grond in de vorm van een netwerk van fijne draden (zwamvlok). De vruchtlichamen (paddenstoelen) dienen enkel voor de verspreiding van de zwam.


Afbeelding
lederster_peter_lemmens.jpg

Jonge exemplaren van Lederster zijn witcrème tot donker grijs en grof geschubd.

Er werd materiaal verzameld dat aan een aantal paddenstoelspecialisten werd bezorgd. En Karel Van de Put, de specialist in Vlaanderen voor de buikzwammen (Gasteromyceten) determineerde de soort na microscopisch onderzoek: de Lederster (Mycenastrum corium). De soort is momenteel weer te bewonderen in Lichtervelde. De enige andere Vlaamse vindplaatsen liggen in de duinen tussen Nieuwpoort en De Panne.

De Lederster dankt haar naam aan de dikke, kurkachtige, leerachtige slippen die stervormig openscheuren. Dra ze rijp is, komen dedonkerbruine, verstuivende sporen op die manier bloot te liggen. Het is een opruimer van dode plantenresten die voornamelijk langs de kust groeit op stikstof- en kalkrijke zandbodems met een warm microklimaat. De Lederster wordt meestal op wat rommelige, verstoorde plaatsen gevonden.

Vanwege de grote zeldzaamheid staat de Lederster op de Rode lijst van bedreigde paddenstoelen in Nederland. De negen Nederlandse vindplaatsen zijn ook allemaal langs de kust. Ook in Vlaanderen staat hij als uiterst zeldzaam geboekstaafd.

Het zou natuurlijk ook wel kunnen dat de Lederster meer voorkomt dan we denken. Verwaarloosde, rommelige terreinen zijn niet meteen de plaatsen waar paddenstoelenkenners gaan speuren. Ook in het buitenland staat Lederster bekend van rommelige groeiplaatsen, vaak met rottend plantenmateriaal. Dergelijke terreinen zijn in Vlaanderen algemeen, in tegenstelling tot de zeldzame Lederster.

Tekst: Peter Lemmens, Natuurpunt Midden-West-Vlaanderen & Roosmarijn Steeman, Natuurpunt Studie
Foto’s: Peter Lemmens