Bonte vliegenvanger

Wat eet de bonte vliegenvanger?

Bonte vliegenvangers eten hoofdzakelijk (rupsen van) insecten. Vooral rupsen van de kleine wintervlinder zijn erg in trek.

Waar leeft de bonte vliegenvanger?

• De bonte vliegenvanger broedt vooral in loof- en gemengd bos (bij voorkeur met oude eiken), parken en tuinen. Tijdens de najaarstrek wordt de soort vooral langs de kust opgemerkt.
• Verspreidingskaart van de bonte vliegenvanger

Hoe plant de bonte vliegenvanger zich voort?

Bonte vliegenvangermannen hebben regelmatig twee vrouwtjes. Ze krijgen dit voor elkaar door nadat ze gepaard zijn geraakt, vaak enkele honderden meters verderop weer te gaan zingen om een tweede vrouw aan te trekken. Voor deze zogenaamde ‘bijvrouwtjes’ is dit nadelig, want die krijgen zo’n 20% minder uitgevlogen jongen dan de eerste vrouwtjes. Dit fenomeen staat bekend als polygynie en is afkomstig van de Griekse woorden poly (= veel) en gune (= vrouwen). De Nederlandse term luidt veelwijverij.

Hoe krijg je de bonte vliegenvanger te zien?

Relatief moeilijke soort. Zit vaak hoog in de boomkruinen en is dan weinig opvallend. Een goede kennis van de zang is een must om de soort op te sporen.

Weetjes over de bonte vliegenvanger

• Door klimaatsverandering is het uitlopen van de bomen de afgelopen 20 jaar in Nederland met zo’n 15 dagen vervroegd. De rupsenpiekdatum, die sterk gecorreleerd is met deze uitloop, heeft een vergelijkbare vervroeging laten zien. Soorten als bonte vliegenvanger hebben zich hier deels weten aan aan te passen. Als uitgesproken insecteneter kan je enkel (veel) jongen grootbrengen wanneer de ‘jongentijd’ samenvalt met de drie tot vier weken durende rupsenpiek rond eind mei, begin juni. Vervroegt die piek, dan moet ook de broedperiode vervroegen en dus ook het moment waarop een soort terugkeert van de Afrikaanse wintergronden. Bonte vliegenvangers zijn de laatste 20 jaar weliswaar acht dagen eerder gaan broeden maar de rupsenpiek schoof in diezelfde periode met 16 dagen naar voor in het seizoen. Ze lijken dus maar in beperkte mate die vervroegde rupsenpiek bij te benen. Gevolg: problemen, want door het niet samenvallen van de rupsenpiek en het moment waarop de jongen in het nest zitten - en dus een grote voedselbehoefte hebben - moeten bonte vliegenvangers hun jongen grootbrengen onder minder gunstige omstandigheden dan in het verleden.
• Bonte vliegenvangers vertonen lusvormige trek. De voorjaarstrek verloopt normaal gezien langs een oostelijke route, de najaarstrek langs een westelijke. Omwille van deze lusvormige trek komen in Vlaanderen tijdens het voorjaar merkelijk minder bonte vliegenvangers voor dan in het najaar.
• Hogere minimumtemperaturen in Spanje in april leiden tot een vroegere aankomst van bonte vliegenvanger in Vlaanderen. Dit heeft mogelijk iets te maken met een snellere refuelling tijdens een stop-over.
• Heel wat zangvogels broeden in nestkasten. Een gebruikte nestkast, is een bron voor parasieten. Slechts enkele soorten (spreeuw en winterkoning) ‘reinigen’ een gebruikte nestkast alvorens er zelf in te broeden. Bonte vliegenvangers houden (net zoals koolmezen en pimpelmezen) geen ‘kuis’.
• •De wetenschappelijke naam van de bonte vliegenvanger is Ficedula hypoleuca. Het Latijnse woord Ficedula betekent ‘kleine, vijgetende vogel’. Hypoleuca is de samentrekking van de Latijnse wortels hupo (beneden) en lukos (wit), vanwege de witte onderzijde van de vogel.
• De bonte vliegenvanger kan ook andere soorten imiteren zoals boompieper, koolmees of zwartkop.
• De klimaatatlas van de Europese broedvogels voorspelt dat het broedgebied van de bonte vliegenvanger tegen het einde van de 21ste eeuw ongeveer zak gehalveerd zijn. De soort zou dan vooral nog broeden in Scandinavië en het noorden van Rusland. Op het Europese vasteland zou de soort enkel nog stand houden in de Alpen. In België en Nederland zou de bonte vliegenvanger als broedvogel volledig verdwijnen.

Wat kan jij doen voor de bonte vliegenvanger?

• Een structuurrijke tuin in de Kempen met enkele bomen, bij voorkeur eiken, voorzien van nestkasten, maakt reële kans op een paartje bonte vliegenvanger. Bonte vliegenvangers gebruiken hetzelfde nestkasttype als koolmezen. De vliegenvanger heeft echter een concurrentieel nadeel: op het ogenblik dat hij terugkeert uit de Afrikaanse overwinteringsgebieden, zijn al heel wat nestkasten bezet door koolmezen. Je kan de bonte vliegenvanger helpen door de invliegopening van de nestkast tot half april dicht te houden (= het moment waarop de soort in Vlaanderen aankomt).