Meetnetten amfibieën en reptielen
Versnippering, verdroging, vermesting, verzuring, verkeer, exotische vis, schimmels,... Onze amfibieën krijgen het zwaar te verduren de laatste decennia. In opdracht van de Vlaamse overheid (Natuur en Bos) brengen we kwetsbare soorten in kaart met de Meetnetten. In de Meetnetten zijn acht soorten amfibieën opgenomen. We volgen hen op met fuikvangsten, monitoring van de roepkoren en transecttellingen. Daarnaast is de monitoring van de Gladde slang sinds 2021 deel van de Meetnetten.
Kamsalamander
Onze grootste watersalamander, de Kamsalamander, komt verspreid voor over heel Vlaanderen. We volgen de soort op in 60 willekeurig geselecteerde waterpartijen waarvan geweten is dat de soort er voorkomt. Ieder jaar wordt een derde van de selectie opgevolgd zodat elke locatie om de drie jaar geteld wordt. In het voorjaar worden aan de hand van Vermandelfuiken de aanwezige volwassen dieren tweemaal gemonitord. Later op het jaar gaan we na of er ook voortplanting heeft plaatsgevonden. Dit meetnet werd opgestart in 2017.
Boomkikker
De Boomkikker kreeg zware klappen met als dieptepunt de eeuwwisseling. Sindsdien is de soort uit het diepe dal aan het klimmen dankzij gerichte maatregelen. Binnen de Meetnetten volgen we de Boomkikker op in 60 willekeurig geselecteerde waterpartijen waarvan geweten is dat de soort er voorkomt. Ieder jaar wordt een derde van de selectie opgevolgd zodat elke locatie om de drie jaar geteld wordt. In het voorjaar worden aan de hand van roepkoortellingen de aanwezige volwassen dieren tweemaal geteld. Later op het jaar gaan we na of er ook voortplanting heeft plaatsgevonden. Dit meetnet loopt sinds 2016.
Knoflokpad
De meest bedreigde amfibieënsoort in Vlaanderen is de Knoflookpad. Slechts op twee locaties in Limburg komt de soort van nature nog voor en dit in een zeer beperkt aantal waterpartijen. Voor het meetnet volgen we elke gekende vindplaats op door 's nachts met een onderwatermicrofoon te gaan luisteren naar het zacht geklok dat de Knoflookpad maakt onder water. Dit meetnet werd opgestart in 2016.
Vuursalamander
Een echte kanjer, die Vuursalamander! Anders dan de vier watersalamanders die voorkomen in Vlaanderen, is de Vuursalamander een landsalamander. Enkel voor het afzetten van de larven gaan de vrouwtjes naar het water. Om deze soort op te volgen, moeten we dus aan land zijn. Dat doen we aan de hand van vaste transecten die 's nachts gelopen worden in alle gekende populaties in Vlaanderen. En dat enkel tijdens de favoriete weersomstandigheden van de Vuursalamander: regen, niet te koud en weinig of geen wind. We volgen de soort op sinds 2016 binnen de Meetnetten.
Rugstreeppad
De Rugstreeppad is een echte pionier die gebruik maakt van de veranderlijke lokale omstandigheden. Daardoor laat deze soort zich niet zo makkelijk tellen. Het is namelijk moeilijk te voorspellen in welk stadium van de voortplantingscyclus de lokale populatie zich bevindt. Tijdens een geschikte nacht tijdens de voortplantingsperiode bijvoorbeeld geen roepers meer horen, maar oevers vol dikkopjes aantreffen. Enkele weken later, na een regenbui, kunnen er dan plots weer eisnoeren te vinden zijn. We volgen de soort op in alle gekende gebieden door driemaal een vast nachtelijk transect te lopen: één in april, één in mei en één in juni. Zo spreiden we de kans op goede tellingen. Tellingen voor het meetnet vinden plaats sinds 2018.
Heikikker
Onze Heikikkers houden er het liefst een verborgen leven op na in onze vennen. Enkele dagen per jaar planten ze zich vroeg in het voorjaar voort terwijl het mannetje een fel blauwe kleur heeft. Daarna zijn enkel de eiklompen nog een paar dagen zichtbaar. Het zijn deze eiklompen die we op 60 locaties, over drie jaar, tellen voor het meetnet. Maar omdat een eiklomp van een Heikikker er precies hetzelfde uitziet als die van een Bruine kikker, wordt van iedere eiklomp één eitje meegenomen voor genetische analyse door het INBO. Zo wordt bepaald wat de verhouding tussen Bruine kikker en Heikikker is en houden we de populaties in de gaten. Dit meetnet startte op in 2021.
Poelkikker
De Poelkikker is de meest zeldzame van de groene kikkers. Ook voor deze soort werden 60 waterpartijen geselecteerd die om de drie jaar opgevolgd worden. Dat doen we aan de hand van twee roepkoortellingen waarbij alle roepende groene kikkers (ze maken immers gelijkaardige geluiden) geteld worden door vrijwilligers en het INBO later op het jaar larven gaan vangen en genetisch bepaald om welke verhouding tussen de groene kikkers het gaat. Hiervoor worden de staartpuntjes van de larven gebruikt. Dit meetnet startte in 2021.
Vroedmeesterpad
De Vroedmeesterpad is, zoals de Vuursalamander onder de salamanders, een echte land-pad. Het mannetje draagt een snoer van eitjes om zijn achterpoten en enkel wanneer de eitjes op het punt staan om uit te komen, gaat het mannetje in het water zodat de larven de eerste weken van hun leven in het water kunnen doorbrengen. Volwassen dieren kiezen de warme avonden en nachten uit om al fluitend op zoek te gaan naar een partner. Tijdens deze fluitorkesten tellen we het aantal fluiters in alle gekende populaties in Vlaanderen. Daarnaast worden ook alle gekende voortplantingswateren gecontroleerd op de aanwezigheid van larven. In 2019 zijn we gestart met dit meetnet.
Gladde slang
Een beetje als vreemde eend in de bijt volgen we sinds 2021 de Gladde slang in Vlaanderen op met een meetnet. Het enige reptiel dat we binnen het project opvolgen. Omdat de trefkans ontzettend laag is, werden in de gekende gebieden slangenplaten gelegd die de slangen gebruiken om op te warmen tijdens koudere momenten. Door deze slangenplaten regelmatig te controleren, hopen we een zicht te krijgen op de populaties. Maar zelfs op die manier is het niet evident om dieren te zien te krijgen.
Hygiëneprotocol
Iedereen die amfibieën monitort of in amfibieënhabitat komt, moet uiterst voorzichtig te werk gaan ter preventie van de verspreiding van invasieve schimmels. Daarom werden een set van veiligheidsvoorschiften opgemaakt ter bescherming van onze amfibieën.
Contact
Vragen? Neem contact op met [email protected].
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief