Natuurpunt Mechels Rivierengebied: Kern Bonheiden

Hieronder proberen we jullie een antwoord te geven op de meest gestelde vragen die nog leven rondom ons natuurproject. 

Waarom hebben jullie een deel van het Krekelbos gekapt?

De voornaamste doelstelling voor Krekelberg is het creëren van unieke natuur: open heide op landduin. Hierover is veel wetenschappelijke info beschikbaar. We verwijzen naar het Vlaamse Instituut voor Natuur & Bos (INBO, zie deze link) en naar de natuurwebsite ecopedia voor meer info over dit natuurtype.

Het landduin, tot voor kort ‘verstopt’ onder een dennenaanplant ter hoogte van domein Peter Pan, is erg speciaal en niets minder dan uniek in Vlaanderen.  Merk op dat het grootste deel van het bos toch behouden blijft en door Natuurpunt verder beheerd zal worden met als doel de omvorming naar een structuurrijk, divers gemengd loof- en naaldbos. Een bos dat beter de klimaatverandering aankan dan het huidige dennenbos. Hoe heide zich zal wapenen tegen een veranderend klimaat is voorlopig nog wat onzeker. Wat we wel zeker weten; een monocultuur zoals het dennenbos is geen goede zaak.

Nog een interessant cijfer: Bonheiden bestaat voor 386 ha uit bos. De toekomstige heide op de Krekelberg niet meegerekend is er slechts 1.8 ha heide. Sinds Natuurpunt actief is in Bonheiden beheren we +- 86 ha bos. 

Mag Natuurpunt dat zomaar?

Natuurpunt heeft sinds 2011 het Kelderbos in erfpacht van het OCMW Mechelen. Na grondige inventarisatie en studie hebben we een officieel beheerplan gemaakt. Dat beheerplan werd in het najaar van 2013 ingediend ter goedkeuring bij de nodige instanties. Met de goedkeuring in de lente van 2015 hadden we de vergunning op zak om de werken te mogen uitvoeren.

Was het bos dan toch erg waardevol zoals in Pano werd gesteld?

Elk natuurtype heeft uiteraard zijn waarde. Zowel naar natuur als naar waarde voor de mens toe. Een dennenbos ziet er mooi uit en herbergt uiteraard ook heel wat dier- en plantensoorten. Vanuit biodiversiteits oogpunt bekeken was het gekapte bos echter weinig waardevol. Het bestond vooral uit Corsicaanse den en Grove den. De kruidlaag was daarnaast erg soortenarm. 

We gaan dus niet akkoord met bosprofessor Muys die in de Pano-reportage stelt dat heide en stuifduinnatuur er misschien niet de beste keuze was. Op basis van een korte wandeling door een bos dat je nog nooit bezocht hebt, kan je dit echt niet concluderen. Op basis van één varensoort daarnaast stellen dat heide daar niet op zijn plaats is, slaat ecologisch nergens op. We roepen onze Vlaams bosspecialisten op om toch te proberen met bredere ecosysteem blik te kijken naar zulke herstelprojecten. 

Ook het Europees natuurbeleid heeft al onze habitats een waardering gegeven. Dennenbossen zoals het type in Krekelberg krijgen in tegenstelling tot de natuurlijke bossen ook daar een lage waardering en worden beschouwd als 'bosaanplant'. Natte broekbossen die we bijvoorbeeld in het Cassenbroek vinden, krijgen daarentegen een hoge waardering.

Hoe gaat het nu verder evolueren? Want nu ziet het er toch niet uit?  

Klopt dat het voorlopig 'winter 2021' geen zicht is We blijven hopen op wat begrip en vooral wat geduld van onze inwoners. De ervaring leert ons dat Krekelberg al binnen enkele jaren veel afwisselender en boeiender gaat worden. En dat het net die grotere natuurrijkdom is die uiteindelijk geapprecieerd zal worden door zowel onze bezoekers als door de vele planten- en diersoorten die van deze werken zullen profiteren. Wij zijn ervan overtuigd: deze plek wordt een van dé topnatuurgebieden die Bonheiden rijk is!

Even concreet: het gekapte stuk is geplagd in de herfst 2021. Er is nu nog niks te zien. Dat is heel normaal. Struikheide kiemt doorgaans in het najaar. Dus er is vast een deel ondergronds gekiemd, maar daar is nu nog niets te zien. In de natte lente kiemt nog een deel van de struikheide. De andere kruiden van de heide kiemen in de lente. In het najaar 2023 zal de heide voor het eerst duidelijk worden. Na 5 jaar is de heide volgroeid.

Klopt het dat bezoekers geweerd zullen worden uit Krekelberg?

Krekelberg wordt niet alleen een bijen-, vlinder- en natuurparadijs. Na de werken zal het gebied een trekpleister worden voor de natuurliefhebber. We willen dat de mensen 100% van deze natuur kunnen genieten. Er komen zitbanken om te rusten en kinderen kunnen spelen in het zand van de landduinen. Er komt een ruiterroute langs de bosranden en er wordt ingezet op een nieuw MTB-pad. Ook honden blijven op de meeste plaatsen welkom. De natuur krijgt uiteraard ook haar plek via zogenoemde no-go zones. Om de heide te beheren zullen er trouwens af en toe grazers (denk aan Galloways) worden uitgenodigd. Hiervoor zullen we een raster plaatsen rond het gebied. Via toegangspoortjes kan je in het gebied komen. Laat het duidelijk zijn: Iedereen blijft welkom.

Gaat Natuurpunt nog bos kappen in Bonheiden? 

Neen. Er staat alleen nog een kleiner natuurproject in de steigers waarbij er wat houtopslag (geen volwaardige bomen) en enkele bomen voor een toegangsweg moeten wijken. Natuurpunt kocht een tiental jaar geleden een gebied van bijna 3 ha aan tussen de Peerlaarstraat en de graslanden langs de Krekelbeek. Natuurpunt wil de natuur in dat gebied versterken: de biodiversiteit verhogen, de juiste levensomstandigheden creëren voor zeldzaam wordende planten en dieren, het bos  gevarieerder en robuuster maken tegen klimaatverandering. Rondom een zone gaan we het bos lichtrijker maken zodat het minder negatieve invloed van schaduw en bladval heeft op de open zone en het ven. 

Zet Natuurpunt dan echt niet in op meer bos in de buurt?

Natuurpunt is - na de overheid - de grootste bebosser van Vlaanderen. We gaan deze legislatuur (‘20-’24) voor maar liefst 700 hectare extra bos. Ook dit seizoen hebben we op tientallen locaties in Vlaanderen bos aangeplant, samen met burgers en bedrijven, in totaal 57 hectare. En er ligt  nog eens 170 hectare klaar. Je leest er alles over op https://www.natuurpunt.be/samen-voor-meer-bos

Ook in Bonheiden werkt Natuurpunt de komende jaren aan een specifiek bosplan waarin we extra moeite zullen doen om meer bos bij te creëren.  Hiermee willen we tegemoetkomen aan de bezorgdheden van onze inwoners. Hierover later meer nieuws.

Kunnen jullie dat wel, zulke grote heideprojecten tot een goed einde brengen?

Natuurpunt heeft in de voorbije 15 jaar op heel wat plekken heide hersteld. De meest bekende plek in Bonheiden is ’t Ven van Rijmenam. In het najaar 2017 zijn daar grote werken uitgevoerd. De resultaten van de werken zijn erg succesvol. Het gaat hier om natte heide met waterplassen, vennen. Intussen groeien daar terug planten die al meer dan 60 jaar verdwenen waren. Zo groeien er terug heel wat waterlelies en andere water- en oeverplanten typisch voor voedselarme vennen. Rond de vennen is de natte heide in volle ontwikkeling. Dopheide komt overal terug, op verschillende plekken staat al ronde zonnedauw, een vleesetend plantje dat verzot is op kleine insecten. Er werden al zeldzame libellensoorten gevonden. 

Een ander erg geliefd plekje is de heide op Mispeldonk. Letterlijk aan de achterdeur van Imelda heeft Natuurpunt een kleine heide hersteld. De mooie paarse heide bloeit er volop in augustus. Er zitten volop solitaire bijen, het is in korte tijd een van de rijkste bijengebieden van Vlaanderen geworden. Op het heitje in Mispeldonk zitten op dit moment al meer soorten bijeen dat in heel de Kalmthoutse heide (!). De bodem is in Bonheiden iets rijker dan in de Kempen en trekt daarom bijen aan.

Waar vind ik extra info?
> Alles over heideherstel in Vlaanderen: https://www.natuurpunt.be/pagina/heideherstel-vlaanderen
>Meer info over natuurherstelproject Krekelberg via deze link. Dit is dezelfde brochure die 150 gezinnen die in de buurt van de natuurherstelwerken wonen in de bus kregen
>Een stand van zaken over de werken die in Krekelberg en Peerlaarven plaatsvinden jullie hier terug. Deze pagina wordt regelmatig geupdatet. 
> Op stap in kleine heidegebieden: https://www.natuurpunt.be/pagina/op-stap-kleine-heidegebieden

Enkele inwoners stellen zich in de pers vragen bij een bosinrichtingsproject van Natuurpunt. Ze gebruiken daarbij informatie die helaas niet strookt met de waarheid. In hun argumentatie ontbreekt daarnaast elke vorm van ecologisch inzicht waarom natuur- en bosbeheerders af en toe bomen moeten kappen. Steeds met als einddoel een gezonder en klimaatrobuuster bos. Natuurpunt Bonheiden roept deze mensen op om weg van de sociale media zelf de handen uit de mouwen te steken voor meer natuur. 

Voorwerp van discussie is een bosomvorming aan de Koningin Astridlaan in Bonheiden. Vrijwilligers van Natuurpunt streven er naar een gezondere bosaanplant. Vlaanderen kent nauwelijks echt natuurlijk bos. Het gros is ooit aangeplant als productiebos en bestaat uit bomen van dezelfde leeftijd en soort, meestal naaldbomen of populieren. Deze monotone, homogene bossen zijn arm aan biodiversiteit en kwetsbaar voor plagen. Denk aan de letterzetter-kever die massaal fijnsparren vernietigt. Helaas ook in de Koningin Astridlaan. Met de omvorming helpen we de natuur een handje om sneller de rijkdom en de veerkracht van een natuurlijk bos te bereiken. We verwijderen een deel van de bomen om ruimte te geven aan natuurlijke, inheemse soorten om te groeien.

Invasieve exoten bestrijden

Daarnaast hebben natuurbeheerders de plicht om invasieve exoten te bestrijden. Sommige exotische soorten hebben hier immers geen natuurlijke vijanden. Ze nemen snel de overhand. Op die manier vormen ze een bedreiging voor onze inheemse boomsoorten die de concurrentie niet aankunnen. Boosdoeners van dienst zijn onder andere Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eik. Inheemse soorten dragen veel meer bij aan de biodiversiteit dan uitheemse. Op een Amerikaanse eik bijvoorbeeld, leven slechts zo'n 20 andere diersoorten, terwijl dat er op onze inheemse eik wel meer dan 400 zijn.

Waar deze soorten dominant worden en inheemse soorten wegconcurreren zoals in de Konining Astridlaan, verwijderen we ze, indien mogelijk geleidelijk aan. We halen vooral de jonge boompjes weg, maar soms moeten ook oude exemplaren er aan geloven. Enkel zo wordt de zaadzetting en de verspreiding stopgezet. Uiteraard controleren we eerst of deze bomen geen thuis vormen voor spechten, vleermuizen, eekhoorntjes of uilen. Ook in Koningin Astridlaan bestaat het bos waar er momenteel aan omvormingsbeheer wordt gedaan vrijwel uitsluitend uit 100 procent Amerikaanse eiken. Zeer geleidelijk, dat duurt vele decennia, vormen we dit bos om naar een natuurlijk bos met zomereik, berk en beuk. Zo evolueert het bos zeer geleidelijk naar een natuurlijk bos. Een bos dat beter bestand is tegen een veranderd klimaat.

Natuurpunt in Bonheiden

Natuurpunt Bonheiden werkt al 40 jaar lang aan meer en betere natuur in Bonheiden. We organiseren paddenoverzet-momenten, wandelingen, cursussen, noem maar op. Sinds we hier actief zijn kwam er meer dan 65 ha nieuw bos bij. En ja: we soms grijpen we in en kappen we ook bomen, zoals ook in Krekelberg in Rijmenam is gebeurd. Voor ons is het een én-én-verhaal. Bos op heel veel plekken, maar elders ook ruimte voor open leefgebieden. Net zoals we voor onze monumenten zorgen, moeten we ook zorgen voor de natuurtypes die hier al meer dan duizend jaar aanwezig zijn, zoals heide.

We voelen ons in Bonheiden gesterkt door het hoge aantal Bonheidense families die lid zijn van ons organisatie. Niet minder dan 1 op 10 gezinnen is lid en ondersteunt ons. Het klopt evenwel dat onze communicatie nog beter kan. Daarom hebben we tegenwoordig een eigen sociale-mediakanaal waar alle Bonheidenaren ons makkelijk kunnen contacteren en op de hoogte kunnen blijven van de werking in Bonheiden-Rijmenam. 

Oproep

We doen hierbij graag een oproep aan iedereen die bedenkingen of opmerkingen heeft bij natuurherstelwerken: ga in dialoog met de Natuurpunters, met wederzijds respect voor elkaars visie. De lokale afdelingen organiseren regelmatig activiteiten, beheerdagen en wandelingen. Daarop is iedereen welkom. Voer de discussie niet op sociale media waar verschillende standpunten zelden tot meer begrip leiden. Kom mee de natuur in geef mee vorm aan het lokale natuurbeheer. Vorm die kritische vragen om tot actief beleid, volg een cursus tot natuurgids of werk je in in de boeiende wereld van natuurbeheer.