“Op eigen kracht tegen de klimaatopwarming. En voor meer natuur.”

“Als de massa een ambitieuze klimaatwet wil, zal de politiek volgen. De tijd is rijp.” Ignace Schops en Mathias Bienstman vertellen over hoe we ons kunnen bevrijden van fossiele brandstoffen en tegelijkertijd de natuur vooruit helpen. Als organisatie met meer dan 100.000 leden wil Natuurpunt het voortouw nemen. Beginnend met deze oproep: doe mee met de groepsaankoop. Leg zonnepanelen op je dak.

November 2017. Twee schijnbaar ongerelateerde berichten komen uitgebreid aan bod in de media. In de buurt van Bonn bezetten in het wit geklede activisten een bruinkoolmijn. Dichter bij huis, in Limburg, wordt op de E314 een kudde van 14 everzwijnen doodgereden, een ongezien hoog aantal.

Wat is het verband? Klimaatopwarming. De activisten, waaronder een aantal Belgen van Climate Express, protesteren tegen elektriciteitsopwekking met steen- en bruinkool. Die zorgt in Duitsland nog steeds voor een enorme uitstoot van CO2, het belangrijkste broeikasgas voor de opwarming van de aarde. En daar ligt de link met everzwijnen.

Als gevolg van de klimaatverandering zijn de afgelopen winters abnormaal zacht. Bij strenge vorst sterven heel wat everzwijnenbiggen in de winter. Dat gebeurt nu veel minder. In combinatie met de grote hoeveelheden maïs die de zwijnen in Vlaanderen vinden, zorgt dat ervoor dat de populatie everzwijnen snel toeneemt. Of hoe de klimaatopwarming via de natuur een invloed heeft op verkeersveiligheid.

ONLOSMAKELIJK VERBONDEN

Alarmerende cijfers over de impact van klimaatopwarming op natuur zijn er genoeg. Voor elke graad die de gemiddelde temperatuur stijgt, wordt bij benadering 10% van de biodiversiteit richting uitsterven geduwd. Als we niets doen, gaan we naar 4°C opwarming. Dan schiet er van onze natuur niet veel over. Een mens zou haast bevriezen van angst door die cijfers.

“Klimaatverandering en biodiversiteit zijn onlosmakelijk verbonden. Als het klimaat verandert, verandert ook onze eigen, lokale natuur,” zegt Ignace Schops, directeur van het Nationaal Park Hoge Kempen en één van de oprichters van De Klimaatzaak. Die organisatie stuurde een ingebrekestelling naar de Belgische Staat en de drie Gewesten om een beleid af te dwingen. Doel? De overheid verplichten om het akkoord van Parijs uit te voeren en te evolueren naar een nuluitstoot in 2050. Ondertussen sloten zich al 32.000 burgers aan. Een uitspraak is er nog niet, de Vlaamse regering zorgt bewust voor vertraging.

Het zou naïef zijn om te denken dat de omslag naar een koolstofvrije economie zonder spanningen zal verlopen. Zo zijn er de conflicten tussen de inplanting van windmolens en landschap, vogels en vleermuizen.

“Ons doel is niet om bepaalde regeringen of ministers uit te roken. Wij willen een hefboom voor verandering. Als de massa een ambitieuze klimaatwet wil, zal de politiek volgen. De tijd is rijp,” zegt Schops.

Heel wat lokale afdelingen van Natuurpunt denken daar net zo over. Het afgelopen jaar organiseerden vrijwilligers meer dan 100 activiteiten over klimaat, gespreid over heel Vlaanderen. “Met autodeelparty’s, een heuse klimaatacademie en acties over de consumptie van lokaal voedsel willen wij mensen een alternatief bieden,” zegt Gaea Rysselaere van Natuurpunt en Partners Meetjesland. “Maar het gaat niet enkel over gedragsverandering van het publiek. Met klimaatwandelingen onder leiding van een ‘klimaatdokter’ komen bezoekers te weten wat de effecten van de klimaatopwarming op de lokale natuur zijn. Waarom jonge mezen tegenwoordig sterven in het nest omdat de rupsen vroeger uitkomen, bijvoorbeeld.”

DE NATUUR ALS OPLOSSING

“De natuur is niet enkel slachtoffer van de klimaatopwarming,” zegt Ignace Schops. “Het is ook een belangrijke bondgenoot in de klimaatstrijd. De komende jaren moeten we massaal inzetten op herbebossing, herstel van moerassen en een natuurlijke landbouw.” Om  de klimaatopwarming tegen te houden moeten we tegen 2030 zoveel mogelijk broeikasgassen verbannen. Inzetten op meer natuur kan 40% van de broeikasgassen absorberen, veel meer dan eerder gedacht. Dat bleek uit een studie uit oktober 2017 in het topblad Proceeding of the National Academy of Sciences (PNAS).

Nadruk daarbij ligt op grote  oppervlakten natuur, vooral moerassen en bossen waar veel organisch materiaal in kan worden opgeslagen. Zo wordt de koolstof uit de atmosfeer voor lange tijd opgeborgen. Die grote oppervlaktes hebben we misschien niet in Vlaanderen, maar alle beetjes helpen. In Geetbets, Zwevegem en Kontich hebben vrijwilligers al klimaatbossen aangelegd. Zo helpen ze om CO2 op te slaan én draagvlak te maken voor klimaatactie. Daarnaast kunnen onze natuurgebieden water opslaan bij hevige regenval. Natuur in de stad zorgt voor verkoeling tijdens hittegolven. 

“We hebben een amitieus doel nodig: tegen 2050 moeten we naar nuluitstoot.” Mathias Bienstman

“De tijd is rijp. Als de massa een ambitieuze klimaatwet wil, zal de politiek volgen.” Ignace Schops

DE KLIMAATOPWARMING VERANDERT ALLES

“De klimaatverandering is het nieuwe grote verhaal. Het verandert alles,” zegt Mathias Bienstman. Als beleidscoördinator bij Bond Beter Leefmilieu publiceerde hij onlangs Op eigen kracht, een optimistisch boek over de omslag naar een groene maatschappij, helemaal bevrijd van fossiele brandstoffen. “Wat de uitbouw van de sociale zekerheid was na de Eerste en de Tweede wereldoorlog, is de strijd tegen de klimaatopwarming nu.”

“Klimaat is een geopolitiek thema geworden. Toen Trump het  klimaatakkoord had opgeblazen, liet Merkel verstaan dat Europa op eigen kracht verder moest. Ook de Franse president Macron trouwens. En recent nog: de klimaatwet van de nieuwe Nederlandse regering. Die wil 49% minder broeikasgassen in 2030. Ook de Chinezen kiezen voor de vlucht vooruit. De landen die erin slagen om een sterk milieu- en klimaatbeleid te voeren, zullen in de toekomst meer gewicht in de schaal
kunnen leggen.”

“De natuur- en milieubeweging moet het moment grijpen,” zegt Bienstman. “Plots bevinden we ons in de kern van het maatschappelijk debat: recht op schone lucht, natuur en gezondheid, veilig en duurzaam voedsel – dat worden de thema’s van de toekomst. Dat betekent ook dat wij als beweging moeten opschuiven naar het centrum. Als we impact willen, zullen we ons ook moeten bekommeren om andere maatschappelijke doelstellingen: werkgelegenheid, gezondheid, welzijn. En de natuur durven inzetten om ook daar vooruitgang te boeken. Op lange termijn zullen we zo veel meer natuur kunnen beschermen. Die ingesteldheid is een groot verschil met de natuurbeweging waar ik zelf in ben opgegroeid eind jaren ’80 begin jaren ’90. Toen moesten we de problemen op de agenda zetten. Het was normaal dat we van op straat stonden te roepen om aandacht. Nu moeten we mee de oplossingen aanbieden.”

EEN BOOM OP ELKE PARKEERPLAATS

In zijn boek beschrijft Bienstman hoe de overgang naar een economie zonder fossiele brandstoffen naast enorme uitdagingen ook onverwachte kansen biedt. “Neem nu mobiliteit. Het is best mogelijk dat we binnen 30-40 jaar naast zachte modi zoals de fiets een door iedereen gedeeld wagenpark hebben van elektrische, zelfrijdende auto’s. Die pikken je op en zetten je weer af, op weg naar hun volgende passagiers. Een eigen 
wagen hebben, wordt overbodig. Met 20% van het huidige wagenpark zullen we mobiliteitsbehoefte kunnen bevredigen. En we krijgen er veel open ruimte bij. Zo zouden er haast geen parkeerplaatsen meer nodig zijn. Vandaag is bijna de helft van de publieke ruimte in steden voorbehouden voor de wagen. Als we dat kunnen schrappen, komt er een
enorme kans voor vergroening: bomen, parkjes, moestuinen, plekken om
regenwater te bergen.”

LANDBOUWBELEID VOOR BOER EN NATUUR

“Het klimaatdebat zou wel eens de grote hefboom kunnen zijn om de impact van de landbouw op natuur te verminderen,” zegt Bienstman. “Dierlijke productie zorgt voor het gros van de broeikasgassen van de landbouwsector. Naast een paar technische maatregelen is de grootste hefboom: de inkrimping van de veestapel. Dat spoort helemaal met het moderne voedings- en het natuurbeleid. Industriële veeteelt legt een enorme druk op de natuur door de vervuiling van lucht, water en bodem. De consumptie van te veel dierlijke eiwitten en vetten brengt onze gezondheid in gevaar. Dat moet gewoon minder, naar een gezond niveau. Als we dat kunnen koppelen met de groeiende vraag naar lokaal, authentiek voedsel, dan kan de boer daar ook zijn voordeel mee doen én opnieuw fierheid krijgen in zijn werk. Met meerwaarde voor de natuur.”

GEEN SLORDIGE ONTWIKKELING

Het zou naïef zijn om te denken dat de omslag naar een koolstofvrije economie zonder spanningen zal verlopen. Zo zijn er de conflicten tussen de inplanting van windmolens en landschap, vogels en vleermuizen. Hoe lossen we dat op? “Als je de huidige consumptie en levensstandaard wil behouden en je wil naar honderd procent hernieuwbaar, dan zullen er heel veel windmolens nodig zijn. Daar kan je niet om heen. Ze zullen ergens moeten staan,” zegt Bienstman. “Als we niets doen, zal de impact van het klimaatprobleem nog veel groter worden. Maar die ontwikkeling mag niet slordig gebeuren. Er is een ruimtelijk kader nodig om ervoor te zorgen dat de oplossing van het klimaatprobleem de biodiversiteitscrisis niet nog vergroot.”

KOOLSTOFVRIJ TEGEN 2050

“Wat we nodig hebben is een helder en ambitieus doel. En dat is: tegen 2050 moeten we naar nuluitstoot. Geen fossiele energie meer,” zegt Bienstman. “Dat moet worden vastgelegd in een bindende klimaatwet. De verkiezingen van 2019 zullen daarin doorslaggevend zijn. Als we als maatschappij die klimaatwet erdoor krijgen, weet iedereen wat er moet gebeuren. 

Daar kan je de hele maatschappij rond mobiliseren en dan kan het snel gaan.” Of de politieke drive die er vandaag is, zich de komende jaren zal doorzetten, is nog onzeker. In afwachting van die ambitieuze klimaatwet, kunnen we als burgers zelf actie ondernemen om zelf lokaal onze energie op te wekken. Daarom: stap mee in onze groepsaankoop. Je helpt er de natuur, het klimaat en je eigen portemonnee mee.

Op eigen kracht, Mathias Bienstman, 22,99 euro. Te koop in boekhandels en op www.borgerhoff-lamberigts.be