Belgische primeur: eerste verkeersborden voor overstekende muurhagedissen in Wetteren

Op 9 september 2016 werd voor het eerst een muurhagedis opgemerkt op de fietssnelweg langsheen de spoorlijn ten noorden van het station van Kwatrecht (Wetteren). Deze populatie werd gedurende meerdere jaren opgevolgd en bestaat uit enkele honderden volwassen exemplaren. De soort plant er zich succesvol voort, maar jammer genoeg sneuvelen elk jaar tientallen exemplaren onder de wielen van fietsen die gebruik maken van de fietssnelweg.

In 2018 werd een eerste verkeersslachtoffer op deze fietssnelweg vastgesteld. Tijdens een intensieve monitoring in 2020 en 2021 werden resp. 103 en 31 dode muurhagedissen geregistreerd. Hoewel het niet duidelijk is of de lokale populatie hierdoor in haar voortbestaan wordt bedreigd, zijn dit toch best wel hoge aantallen. Daarom liet het gemeentebestuur van Wetteren een studie uitvoeren door Natuurpunt om de knelpunten in kaart te brengen en oplossingen uit te werken.

De muurhagedissen houden zich vooral op tussen de ballaststenen die op de spoorwegbermen werden gedeponeerd. Vooral op de zuidgerichte bermen vormen deze snel opwarmende stenen een geschikt surrogaat-biotoop voor de muurhagedis. Wanneer de hagedissen zich op de fietssnelweg begeven om er te zonnen, insecten te vangen of om over te steken naar de aangrenzende industrieterreinen (die eveneens een geschikt leefgebied vormen) lopen ze het gevaar om te worden aangereden door snelrijdende tweewielers.

Specifieke snelheidsremmende maatregelen (asverschuivingen, wegversmallingen, verkeersdrempels, …) zou het aantal verkeersslachtoffers kunnen beperken maar aangezien hierdoor het vlot gebruik van de fietssnelweg aanzienlijk zou worden verhinderd, zijn dergelijke maatregelen minder wenselijk. Toch heeft de gemeente beslist om aan de twee zones waar de meeste verkeersslachtoffers vallen waarschuwingsborden te plaatsen die de weggebruiker attent maken op de aanwezigheid van de muurhagedissen. Hopelijk zal dit de fietsers ertoe aanzetten om hun snelheid te matigen en om goed op te letten voor overstekende muurhagedissen.

Afbeelding

Met waarschuwingsborden worden fietsers geïnformeerd over de aanwezigheid van overstekende muurhagedissen (foto: Bénédicte Vispoel).

Verder zoekt de gemeente Wetteren - in samenspraak met INFRABEL en Natuurpunt - naar andere oplossingen. Naast een sensibilisatiecampagne zal vooral worden geprobeerd om het leefgebied aan de spoorwegzijde te verbeteren.

Dat kan o.a. door extra houten paaltjes te plaatsen: muurhagedissen gebruiken zo’n paaltjes erg graag om te zonnen maar ook extra ‘stenige’ zones zouden gunstig kunnen uitpakken voor de hagedissen. Hoe aantrekkelijker het leefgebied aan de spoorwegzijde, hoe kleiner de nood om het fietspad over te steken naar de andere berm, hoe geringer de kans op verkeersslachtoffers. Hoe het ook zij: het wordt experimenteren met kleinschalige ingrepen. Monitoring zal moeten aantonen wat de impact zal zijn van deze maatregelen om die - indien nodig - verder te kunnen bijsturen.

De muurhagedis is een warmteminnende soort die vooral voorkomt in rotsachtige gebieden. Het is, naast de levendbarende hagedis en de zandhagedis, één van de drie inheemse hagedissoorten in België. De soort komt in België en Nederland voor aan de noordgrens van haar verspreidingsgebied. Meer naar het zuiden toe (o.a. van Spanje tot Roemenië), is het meestal een algemene soort. In België was de soort oorspronkelijk vooral te vinden ten zuiden van Samber en Maas. De afgelopen decennia kreeg de muurhagedis ook voet aan grond in Vlaanderen, vaak in de buurt van spoorwegen. In de meest recente Vlaamse Rode Lijst van amfibieën en reptielen is de soort opgenomen in de categorie ‘Onvoldoende data’. De soort is ook opgenomen in categorie 1 in het Soortenbesluit van de Vlaamse Regering en geniet dus wettelijke bescherming.

Natuurpunt verzamelt gegevens over faunaverkeersslachtoffers, in opdracht van de Vlaamse Overheid, in het kader van het project ‘Dieren onder de wielen’. Vindt u zelf verkeersslachtoffers van muurhagedissen of van andere dieren, dan is het waardevol dat u deze waarneming (graag met foto) invoert via www.waarnemingen.be of via www.dierenonderdewielen.be.

Tekst: Dominique Verbelen & Simon Feys, Natuurpunt Studie