Boomkikker roept weer in koor dankzij vrijwilligers Natuurpunt

Eind jaren 90 ging het steil bergaf met de Boomkikker in Vlaanderen. Alerte natuurbeschermers van onder meer Natuurpunt Diepenbeek sprongen in de bres en dat heeft geloond: vorige zomer konden de vrijwilligers al grote aantallen Boomkikkers in de Dauteweyers vaststellen. En dit voorjaar kwam dan verlossend nieuws: voor het eerst in 20 jaar weerklonk een roepkoor in natuurgebied De Maten in Genk en Diepenbeek. Het teken dat de soort van de ondergang gered is?

De hoopgevende ontdekking gebeurde tijdens een inventarisatieronde in het kader van het Meetnet Knoflookpad door Bert Vandebosch, een lid van Hyla (de amfibieën en reptielenwerkgroep van Natuurpunt), in De Maten in Genk en Diepenbeek.

De Boomkikker is zeker geen onbekende in Genk en omstreken. Eind jaren 90 werd in de Maten nog één van de grootste roepkoren aangetroffen van de felgroene kikker, maar helaas ging het daarna steil bergaf met de soort in heel Vlaanderen. Reden: een exotische vis, de Blauwbandgrondel, koloniseerde de voortplantingswateren en had het gemunt op de larven. Bovendien kampte de soort al met versnippering van haar leefgebied.

Nipt vermeden drama
De Boomkikker dreigde volledig uit te sterven in België. Nipt kon dat drama worden afgewend. Vrijwilligers van Natuurpunt Diepenbeek zetten sinds 2006 regelmatig de vijvers en poelen in de Dauteweyers droog en er werden stapstenen (nieuwe poelen en wadi’s) aangelegd richting De Maten. Op die manier kopieert men de natuurlijke cyclus van moeras- en riviersystemen, waar water en vis wisselend komen en gaan. Zo ontstaan visloze waterpartijen waar tal van amfibieën, maar ook ongewervelden en zeldzame planten van profiteren. Na een aarzelende start boomt vandaag de lokale populatie Boomkikker waarbij er nieuwe roepkoren tot op enkele kilometers van het kerngebied ontstaan. De Diepenbeekse populatie groeide zo uit van een handjevol individuen tot meerdere honderden exemplaren in ongeveer 10 jaar tijd.

Dat dit amfibie na bijna 20 jaar van afwezigheid opnieuw De Maten weet te bereiken is een half mirakel. Het is echter niet het eerste ‘straffe nummer’ dat deze soort al wist op te voeren. In Noordoost- en Midden-Limburg  kon de Boomkikker de afgelopen 10 jaar meerdere natuurgebieden (her)koloniseren, maar dit leek heel wat moeizamer te verlopen in de regio/driehoek Hasselt – Genk – Diepenbeek. Oorzaak: de verschillende natuurgebieden liggen hier vaak geïsoleerd, middenin een verstedelijkte omgeving. Het ontbreekt vaak aan robuuste natuurverbindingen en stapstenen, waarbij een uitwisseling van individuen en dus genetisch materiaal mogelijk is. Uitwisseling zorgt namelijk voor robuuste populaties, die minder kans hebben om uit te sterven.

Toch nog reden tot ongerustheid door stichterseffect
Zelfs als de herkolonisatie succesvol is en zorgt voor een grote populatie dan blijft er reden tot ongerustheid. Vaak heb je te maken met het ‘stichterseffect’, waarbij een populatie enkel over het genetisch materiaal van de kleine groep pioniers beschikt. Dat kan tot inteelt leiden. Het is dus niet enkel zaak om een grote populatie te verkrijgen maar ook om een brede genetische basis te behouden. En die verkrijg je enkel door regelmatige uitwisseling van individuen en dus nieuw genenmateriaal. Het principe wordt al duizenden jaren toegepast in landbouwmiddens: landbouwers schaffen zich regelmatig een nieuwe stier of haan aan om hun veestapel ‘gezond’ te houden.

Conclusie: hoewel deze herontdekking bijzonder goed nieuws is -in het bijzonder voor de lokale natuurbeheerders die hun jarenlange inspanningen beloond zien - heeft de Boomkikker nog altijd bijzondere aandacht nodig. Cruciaal voor z’n succes is dat er werk wordt gemaakt van robuuste natuurverbindingen en stapstenen in de almaar meer verstedelijkte regio rond Hasselt en Genk.

Wil je bijdragen aan de bescherming van de Boomkikker? Neem dan zeker contact op met de Natuurpuntafdelingen Genk, Hasselt – Zonhoven en/of Diepenbeek.

Tekst: Iwan Lewylle, Natuurpunt Studie & Jos Ramaekers, Natuurpunt Limburg
Foto: Rollin Verlinde, Vilda

Heb je zin om een (amfibieën)soort in je buurt nauwer op te volgen in het kader van de Meetnetten? Neem dan een kijkje op www.meetnetten.be.