De natuur als bliksemafleider in de boerenstorm

Slechts 1,8% van het Vlaamse agrarisch gebied valt onder een natuurbeheerplan, in herbevestigd agrarisch gebied slechts 0,2%. Dit staat in sterk contrast met de 12% die gebruikt wordt als paardenweide of de vele hectaren die door de lokale besturen worden omgezet naar woon- of industriezone. We breiden de natuur vooral uit op gronden die voor landbouw minder geschikt zijn, zoals natte graslanden in beekvalleien, schrale heidegronden of oude bossen. We proberen de versnipperde natuurgebieden te verbinden, zodat ze minder kwetsbaar zijn en kunnen fungeren als klimaatbuffer bij droogte en overstromingen.

25 jaar geleden spraken we in Vlaanderen af om te evolueren naar 750.000 ha landbouwgebied, 150.000 ha natuurgebied en 53.000 ha bosgebied. Vandaag is er op kaart 783.251 ha landbouwgebied. Op de 33.251 ha ontbrekende natuur die toen werd afgesproken is het nog wachten en door  de Europese natuurdoelen uit Natura2000 die er intussen zijn bijgekomen om de achteruitgang van de biodiversiteit te stoppen is het openstaand saldo nog groter geworden. We zijn nog altijd de natuurarmste regio van Europa. Extra natuur, effectief gerealiseerd en goed beheerd, is nochtans broodnodig om de biodiversiteitscrisis te keren, om ons te wapenen tegen de grillen van het klimaat en om onszelf voldoende ademruimte te gunnen. 

2. De voedselzekerheid komt niet in het gedrang. 

Met 47% van Vlaanderen in landbouwgebruik is dat haast onmogelijk, ook niet als er een paar procenten naar natuur zouden gaan. De druk komt van de intensieve, op export gerichte veeteelt. 75% van het landbouwareaal wordt gebruikt om veevoer zoals gras en maïs te telen. Daarbovenop importeren we nog eens dubbel zoveel soja van overzee. Dat alles voor een gigantische veestapel. De helft van het vlees wordt geëxporteerd naar het (verre) buitenland. 

Eén van de drukbevolkste gebieden ter wereld wordt zo gebruikt als veestal. En wij zitten - letterlijk - in de stront. Voedselproductie is een noodzaak, maar de intensieve landbouw weegt te zwaar op de omgeving. De overmaat aan stikstof, kunstmest en pesticiden vervuilen onze lucht, bodem en waterlopen en wegen op onze gezondheid. Als je dan hoort dat veel landbouwers niet rondkomen, dan is het duidelijk dat de lusten niet opwegen tegen de lasten. 

3. Het huidige landbouwmodel helpt de boer niet. 

Een derde van de Europese begroting gaat naar landbouw. In 2022 werd er in België 737 miljoen euro uitgekeerd aan 37.000 landbouwbedrijven. De agro-industrie wordt almaar rijker en machtiger. En toch heeft de doorsnee boer het moeilijk. Dan deugt het model niet. Dat leidt - terecht - tot veel frustratie en woede. Maar wanneer de boeren op straat komen voor verandering, wordt dat door de bonden en landbouwminister vertaald in eisen om een systeem te behouden waar de boeren zelf de dupe van zijn. 

Hoe moet het dan verder? De landbouwers verdienen een nieuwe, globale visie. Eén die hen laat meegenieten van de Green Deal en deze versterkt in plaats van afzwakt. Want de duurzame transitie is onvermijdelijk en ook voor boeren noodzakelijk. Als het veranderende klimaat straks voor steeds extremere droogtes en overstromingen zorgt, zijn zij er met het huidige landbouwmodel het eerste slachtoffer van. De biodiversiteitscrisis is eveneens een grote bedreiging. Zonder bestuivers en bodemleven geen gezonde productie. 

Kortom, we leven mee met de individuele boeren, maar niet met de landbouwlobby en -politici die hen voor hun kar spannen voor eigen financieel of electoraal gewin. Door decennialang te vechten tegen elke verandering zonder visie, ontzeggen ze de hardwerkende boeren een duurzame toekomst. Natuurpunt wil graag meedenken aan een globaal pact, dat goed is voor landbouw én natuur. Tenslotte zijn we bondgenoten in hetzelfde landschap, dat enorm onder druk staat. We werken nu al goed samen met meer dan duizend boeren. 

Onze boodschap aan het beleid is helder: investeer in de noodzakelijke, duurzame transitie die de boer weer toekomst biedt. Druk niet op de pauzeknop voor de Green Deal. Voer de afspraken rond ruimtelijke ordening eindelijk uit in plaats van ze af te breken. Zie de landbouw niet louter als 1% van ons BNP, maar als een sector die naast voedselvoorziening heel veel meerwaarde biedt aan de samenleving. En beloon de boer die daaraan meewerkt. Hij verdient een eerlijke prijs en een mooie toekomst.