Hou de gierzwaluw in de (erfgoed)gaten
Stellinggaten zijn overblijfselen van een oude bouwmethode. Ze dienden als verankeringsplaats voor stellingen om aan hoge muren of daken te kunnen werken en ze zijn in heel Europa te vinden. Meestal werden ze niet afgesloten waardoor stadsduiven er een ideale nestplaats in zagen. Helaas brengen stadsduiven veel vuil met zich mee en besmeuren ze onze oude monumenten massaal met uitwerpselen. De snelste oplossing was om de gaten te dichten, zodat het “ongedierte” geen toegang meer had.
Van kliffen naar de stad
Een andere stadsbewoner is de gierzwaluw. Oorspronkelijk een bewoner van kliffen en grotten. In tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden is de gierzwaluw niet verwant aan onze gekende zwaluwen; gierzwaluwen vormen een familie apart. Op verschillende vlakken zijn gierzwaluwen een buitenbeentje: ze verblijven ongeveer 100 dagen hier in het broedgebied en vertoeven de rest van het jaar in Afrika; het is de enige vogel waarvan is aangetoond dat hij vliegend slaapt; en het is zowat de enige vogelsoort die voor nagenoeg 100% aangewezen is op de mens voor geschikte broedplaatsen. Doorheen de eeuwen heeft hij zich volledig aangepast aan onze bouwstijl, en maakt hij gebruik van gaten of spleten in onze gebouwen, ook onder en aan de dakgoot of achter de regenpijp van onze huizen. Maar die laatste opties verdwijnen door onze veranderende bouwstijl tegen een razendsnel tempo. Deze vogels zijn bij wet volledig beschermd en dat geldt ook voor hun nestplaats! Ze keren immers elk jaar terug naar dezelfde plek en zijn hier maar net lang genoeg om 1 broedsel groot te brengen.
Ferri-methode - Foto: Louis-Philippe Arnhem
Renovaties bedreigen gierzwaluwen
Aangezien huiseigenaars zelden weten dat ze een gierzwaluw onder dak hebben, resulteren renovaties of afbraakwerken vaak in het verdwijnen van gierzwaluwnesten. Gierzwaluwliefhebbers kwamen met nestkasten op de proppen, en die zijn in steden langzaamaan een succesverhaal. Maar er is nog een elegantere oplossing. In Italië bedacht Mauro Ferri een eenvoudige, goedkope én ontzettend efficiënte oplossing voor de gierzwaluwen die stellinggaten bewonen. Door eenvoudigweg de spie van een baksteen op zijn kant te leggen, net op de rand van de gevel, en een specifieke invlieghoogte in acht te nemen, wordt bevuilende stadsduiven of spreeuwen de toegang tot het stellinggat ontzegd. Aan de gierzwaluw (de huismus, zwarte roodstaart of mezen profiteren mee) wordt zo de kans geboden om in alle veiligheid zijn kroost groot te brengen.
Resultaat van een renovatie met gebruik van de Ferri-methode (c) Louis-Philippe Arnhem
Het spreekt voor zich dat deze methode ook bruikbaar is voor andere in onbruik geraakte “erfgoed”-gaten (verluchtingsgaten met of zonder rooster, afwatering…).
Naar aanleiding van de Erfgoeddag ‘Beestig’ op zondag 23 april wil Gierzwaluwenwerkgroep Vlaanderen de aandacht vragen voor onze gierzwaluwen en deze Ferri-methode meer bekendheid geven. Zo kunnen we de gierzwaluw permanente broedplaatsen garanderen in onze steden. Gemeenten of aannemers die meer informatie of bijstand zoeken in het toepassen van Ferri-stenen kunnen hier een meer uitgebreide uitleg vinden. Bij verdere vragen kan je contact opnemen met de Gierzwaluwwerkgroep via [email protected].
Tekst: Gierzwaluwenwerkgroep Natuurpunt, Gerald Driessens (Natuurpunt Studie)
Extra informatie:
Gierzwaluwwerkgroep Vlaanderen organiseert in Leuven tijdens Erfgoeddag ‘Beestig’ op zondag 23 april 2 wandelingen door de kern van de stad. Deze tonen hoe KU Leuven bij hun restauraties rekening hield met de gierzwaluw, koesterbuur van stad Leuven, en bovenal met de Ferri-methode.
Ontvang nieuws over onze natuur en activiteiten rechtstreeks in je mailbox.
Abonneer je op onze nieuwsbrief