Uitdagingen voor 2024

De natuurherstelwet heeft in 2023 een thrillerscenario overleefd. Na ongeziene desinformatiecampagnes, talloze afzwakkingen en een zeer nipte stemming in het Europees Parlement was het met de hakken over de sloot. Gelukkig lijkt het pad nu geëffend om volop voor natuurherstel in Europa te kunnen gaan. Het ambitieniveau werd terug opgekrikt en de steun voor het wetsvoorstel lijkt toe te nemen over de Europese politieke partijgrenzen heen.

Toch zijn we er nog niet helemaal. De komende maanden moeten het Europees Parlement en de EU-Raad de wet nog definitief goedkeuren. We roepen de Vlaamse regering dan ook op om de tegenkanting tegen de natuurherstelwet eindelijk te laten varen. Met België als voorzitter van de Raad in de eerste helft van 2024 verwachten we van ons land maximale ambitie om deze wet goed en wel over de finish te loodsen.

In november sneuvelde alsnog het MAP 7 akkoord over de interpretatie van nulbemesting in VEN gebieden. Ondertussen is het duidelijk dat de doelen van het MAP 7 akkoord niet gehaald worden en is het wachten op de MER voor de nodige aanpassingen. Hierna volgt een 105 dagen durend openbaar onderzoek. Het is duidelijk dat er deze legislatuur geen MAP 7 zal komen en zolang blijven we verder doen met het huidige ontoereikende mestactieplan. Het zal zorgen dat landbouwers op nog kortere tijd grotere inspanningen moeten leveren..

Ondertussen loopt er een ingebrekestelling van de EC op de nitraatrichtlijn. Het is kwestie van tijd voordat Vlaanderen voor het Europees Hof van Justitie wordt gebracht. We roepen de Vlaamse regering op om verder te werken aan een MAP 7 dat de doelen zal halen en dat klaarligt voor de volgende regering om goed te keuren zodat in 2025 MAP 7 kan starten.

In 2023 sprak Vlaams minister van Natuur Zuhal Demir zich uit om de Zeeparkduinen te redden: “Het gaat hier over de laatste duinen aan onze kust. Deze mogen niet verdwijnen. Ik zal tot het uiterste gaan om deze duinen te beschermen. Desnoods zullen we onteigenen en de gronden zelf aankopen.”

We roepen de Vlaamse regering op om in 2024 de toekomst van de Zeeparkduinen definitief veilig te stellen. We moeten werken aan connectiviteit, het omgekeerde van versnippering. We moeten kleine en grotere duinfragmenten aaneen klinken en de band tussen strand, duin en polder herstellen. De opruiming van Camping Zeepark in De Panne, waar de camping-activiteit al sinds 2016 stilligt, zou een fantastisch startschot kunnen zijn om het verdrag van Montreal in werking te brengen langs de Vlaamse kust. Hier liggen tien hectare klaar die een herstel van de verbinding tussen zee en duin kunnen waarmaken.

“Onze toenemende kwetsbaarheid en de toenemende kans op uitzonderlijke regenval leveren samen een onhoudbaar risico op. Vandaag zijn de maatschappelijke en economische kosten bij uitzonderlijke regenval - zelfs als die minder extreem is dan in 2021 (waterbom) - dan ook onaanvaardbaar hoog”. Zo begon Henk Ovink in 2023 zijn expertenrapport dat Vlaanderen beter moet beschermen. En dan moest het wassende water in de Westhoek én de Denderregio nog komen.

De Vlaamse regering zal ook in haar laatste maanden hard aan de bak moeten om de fundamenten van een veilig weerbaar regio te verzekeren. Het wordt een werk van lange adem, maar met bovenvermeld rapport is er wel degelijk een marsrichting voor meer Vlaamse waterveiligheid. ‘Weerbaar Waterland’ formuleert een aangepaste strategie voor een waterrobuust Vlaanderen, met tien samenhangende acties en een plan van aanpak om die strategie zo snel mogelijk tot uitvoering te brengen. Nu verwachten we van beleidsmakers dat ze deze uitgezette lijnen realiseren en geen nep-oplossingen naar voor schuiven die zorgen voor een vals gevoel van veiligheid. Politieke moed is nu nodig. Geen zandzakjes, maar structurele ingrepen.

Ruimtelijke orde vergt visie, planning, en een performant vergunningenbeleid. Maar hier kwam in 2023 weinig van. Het Beleidsplan Ruimte Vlaanderen laat op zich wachten, en een nieuwe planschaderegeling maakte de betonstop haast onbetaalbaar. Omgekeerd deed de regering er alles aan om het vergunningenbeleid te versoepelen. Zo kunnen bouwlustigen voortaan zelf gewestplanwijzigingen aanvragen, dit via een eenvoudig omgevingsbesluit. Hiermee loopt niet enkel de emmer aan uitzonderingen over, maar laat de regering ook haar regisseursrol varen. Daarom startte de natuur- en milieubeweging tijdens de jaarwisseling alvast een ruimtezaak.

Voor 2024 vragen we ruimtelijke visie en planning te omarmen, en zo het maatschappelijk belang opnieuw centraal te zetten in het omgevingsbeleid. Enkel op die manier kunnen uitdagingen op vlak van klimaat, natuur, landbouw, mobiliteit, wonen … duurzaam worden aangepakt.

Natuur is nog steeds in crisis en actieve bescherming is méér dan ooit nodig. Soorten die het na jarenlange vervolging eindelijk wat beter doen, worden opnieuw onder vuur genomen in populistische retoriek en dreigen het slachtoffer te worden van politieke stemmingmakerij. Onderhandelingen om landbouw en bedrijvigheid opnieuw binnen de planetaire grenzen te brengen lopen stroef, onder meer door een afwezige overheid. De betonnering van onze laatste open ruimtes gaat onverstoorbaar door en ondanks wetenschappelijke kritiek klinkt de roep voor achterhaalde oplossingen voor klimaatextremen luid. Als klap op de vuurpijl schiet de politiek in eigen voet door een koerswijziging in ruimtelijk beleid onbetaalbaar te maken.

Het mag duidelijk zijn dat 2024 belangrijk wordt. Wij denken dat verkiezingen wel degelijk een verschil kunnen maken en rekenen alvast op heldere standpunten van de partijen voor bovenstaande uitdagingen.