Uitgestorven gewaande plant herontdekt dankzij digitaal herbarium

Sinds maart vorig jaar is een deel van het gigantische herbarium van Plantentuin Meise voor iedereen online te raadplegen. Plantkundigen, zowel professionelen als gepassioneerde liefhebbers, vinden sindsdien hun weg naar deze digitale herbariumcollectie. Annelies Jacobs (Natuurpunt) haar oog viel op een herbariumexemplaar van het in België uitgestorven gewaande knarkruid uit 1866. Ze bezocht met Steven Jacobs de plek waar deze plant werd verzameld en ja hoor, daar was tot ieders vreugde na meer dan 150 jaar nog steeds een relictpopulatie van deze soort aanwezig!

De herbariumcollectie van Plantentuin Meise is een belangrijke maar onderschatte informatiebron voor historische plantengegevens, dit blijkt ook uit dit succesverhaal. Na een grootschalige digitalisatie van een deel van het immense herbarium dat bijna vier miljoen specimens telt, werden vorig jaar meer dan 1,2 miljoen gedroogde planten online geplaatst, waaronder 300.000 Belgische specimens. Ze zijn sindsdien vrij raadpleegbaar via www.botanicalcollections.be. Dit kan dus tot mooie ontdekkingen leiden...

Het verhaal van de herontdekking
In de zomer van 2018 bekijkt Annelies Jacobs van Natuurpunt enkele beelden uit het digitaal herbarium van Plantentuin Meise. Haar aandacht gaat naar een herbariumexemplaar van knarkruid (Polycnemum majus) uit het herbarium van G. Dens, verzameld op 4 september 1866. Het betreft een soort die sinds 1946 op het Belgisch grondgebied als uitgestorven werd beschouwd. Maar er staat nog meer op het etiket. Het exemplaar werd verzameld door  door F. Crépin, specialist van de Belgische flora en voormalig directeur van de Plantentuin. Ook de exacte vindplaats is vermeld: “Côteaux schisteux. Rochefort, au lieu-dit le Tige”.   

Een kleine zoektocht levert als resultaat dat de plaatsnaam 'Le Tige' nog steeds als toponiem wordt gebruikt in Rochefort. Op 9 september 2018 werd daar dan ook na een minutieuze zoekactie het uitgestorven gewaande knarkruid aangetroffen. Het habitat was er blijkbaar nauwelijks gewijzigd de laatste 150 jaar. Het grootste deel van de relictpopulatie van het knarkruid droeg op het ogenblik van de vondst rijpe zaden. Een staal van een 30-tal zaden werd als veiligheidsmaatregel meegenomen om op te slaan in de zadenbank van Plantentuin Meise. Deze kunnen later ingezet worden mocht het nodig zijn om de soort te herintroduceren.  

De herontdekking van deze soort, dankzij het digitaal herbarium botanicalcollections.be, toont het belang aan van een herbarium als referentiecollectie voor historische gegevens. Men kan dus op basis van de etiketgegevens de historische maar soms ook de huidige vindplaats van soorten achterhalen.

Naar aanleiding van deze vondst verscheen zopas een artikel in Dumortiera, het wetenschappelijk tijdschrift van het Agentschap Plantentuin Meise en de Koninklijke Belgische Botanische Vereniging:

• A. Jacobs & S. Jacobs, Rediscovery of Polycnemum majus (Amaranthaceae) in Belgium due to a 152 year old herbarium specimen [Dumortiera 114/2019 : 3-7] : https://doi.org/10.5281/zenodo.2621176

Tekst: Ivan Hoste (Plantentuin Meise) en Annelies Jacobs (Natuurpunt Studie)