Warme nachten, maar weinig nachtvlinders

Nachtvlinderliefhebbers kijken er traditioneel naar uit: die enkele warme nachten per jaar, waarop het kwik nauwelijks onder de 20°C zakt. Dat zijn traditioneel de topmomenten voor nachtvlinders. Zulke warme nachten waren de afgelopen weken niet uitzonderlijk, maar hoge aantallen nachtvlinders blijven uit. Vooral van enkele algemene soorten blijven de aantallen bedroevend laag.

Nachtvlinders laten zich minder gemakkelijk tellen dan dagvlinders. Een val met een speciale lamp zijn de lokmiddelen die liefhebbers gebruiken. Wie zo’n val de hele nacht laat branden en ’s ochtends de vlinders op naam brengt, telt en weer loslaat, krijgt op een warme nacht een mooi lijstje bij elkaar: een paar honderd exemplaren van tussen de 60 en de 100 verschillende soorten. De telresultaten van een aantal vrijwilligers worden samengebracht in het nachtvlindermeetnet van Natuurpunt. Daarmee willen we opvolgen hoe algemene nachtvlindersoorten voor- of achteruitgaan. Hoewel het nachtvlinderseizoen nog op zijn hoogtepunt zou moeten zijn, ziet het ernaar uit dat 2018 voor een aantal soorten die anders zeer algemeen zijn, heel zwak wordt.

Marc Herremans uit Zichem heeft al een nachtvlindermeetpunt in zijn tuin sinds 2008. Uit onderstaande figuur blijkt dat de aantallen nachtvlinders al bijna de hele lente en zomer op de meeste nachten ver onder het langjarig gemiddelde blijven. Sinds de droogte zich in juni en juli steeds sterker manifesteerde, komen de aantallen hoogstens nog eens aan het gemiddelde, maar ondanks de vele warme nachten blijven topvangsten helemaal achterwege dit jaar. Algemene soorten zoals Huismoeder, de verschillende soorten breedbandhuismoeders, Volgeling, Haarbos en Hyena zijn er in zeer lage aantallen. Ook de heel soortenrijke groep van spanners doet het slecht. Daarmee lijkt een trend zich voor deze algemene soorten verder te zetten. Van de Hyena zitten de aantallen al enkele jaren in dalende lijn, zo blijkt uit de meetnetgegevens.

Ook voor een aantal andere algemene soorten zien we gelijkaardige afnemende  trends. We weten echter dat vlinderaantallen sterk kunnen fluctueren en dat ook populatieherstel soms verrassend snel kan gaan. Een doemscenario is dit dus nog niet, al lijkt de aanhoudende droogte ook voor nachtvlinders geen gunstige situatie te zijn. Wat de herfst van dit jaar, en vooral de zomer van volgend jaar, zullen brengen, is dus nog afwachten.

Afbeelding

Samenvattende statistieken van het nachtvlindermeetpunt in Zichem sinds 2008 (1426 vangnachten, 240.420 exemplaren grotere “macro” nachtvlinders.

Het is echter niet allemaal kommer en kwel in vlinderland. Warme nachten en minder waardplanten zorgen ervoor dat sommige vlindersoorten beginnen te zwerven en vele kilometers afleggen. Zo doken de voorbije weken ook bijzondere soorten in tuinen op. Bijvoorbeeld een Akkerwinde-uil in Honsem (tweede waarneming voor Vlaams-Brabant) en diverse exemplaren van het Prachtpurperuiltje (in 2014 nog nieuw voor België).

Ook het Karmozijnrood weeskind, dat tien jaar geleden nog als zeer zeldzaam te boek stond, beleeft een absoluut topjaar. Maar die kleine lichtpuntjes van een paar soorten die het wel goed doen wegen niet op tegen de slechte prestaties van de meeste nachtvlinders. Die kunnen op termijn nefast uitdraaien voor andere soortgroepen, die graag een nachtvlinder (of zijn rupsen) lusten (vleermuizen en zangvogels, bijvoorbeeld).

Tekst: Wim Veraghtert, Natuurpunt Studie
Foto & grafiek: Marc Herremans