Peat Pals for LIFE: Veenherstel in Vlaanderen en Nederland

Peat Pals for LIFE, het Europese project waarbij Natuurpunt, Natuurmonumenten, de Universiteit van Wageningen en Eurosite de handen in elkaar slaan voor het verbeteren en herstellen van veenecosystemen. Waarom deze systemen beschermen denk je? Veengebieden vormen het huis van talrijke (bedreigde) soorten en doordat we deze gebieden verwaarlozen dreigen vele planten, dieren en hun huis te verdwijnen. Bovendien vormen gezonde veengebieden niet enkel het leefgebied van verschillende organismen maar kunnen ze ook een sleutelrol spelen in de strijd tegen klimaatverandering. Wat maakt een veengebied gezond? Een gezond veengebied is typisch gekenmerkt door de aanwezigheid van grote hoeveelheden water. Aan de ene kant zorgt dit water voor de vorming van nieuw veen waardoor grote hoeveelheden koolstof opgeslagen worden in de bodem. Aan de andere kant zorgen de natte omstandigheden voor de vorming van verschillende soorten veenmos, waterfanaten bij uitstek. Hun sponsachtige werking geeft hun de capaciteit om grote hoeveelheden water op te nemen zodat veengebieden kunnen dienen als waterbufferzones in periode van neerslagovervloed of langdurige droogte. Kortom, natte en gezonde veengebieden bieden allerlei ecosysteemdiensten en deze dienen we te beschermen.

Verwaarlozing van het veen in Vlaanderen

Het gaat niet goed met ons veen. Hun koolstofrijke aard maakt hen enorm aantrekkelijk voor de land- en bosbouw, met als gevolg dat veendrainage een hot topic was tijdens de heropbouw van België na de Tweede Wereldoorlog. Oorspronkelijk omvatte het Vlaamse laagveen een totale oppervlakte van 70 000 ha, terwijl de grootschalige drainage en veenexploitatie volgende op WOII ervoor heeft gezorgd dat er in 2002 slechts een areaal overbleef van 16 300 ha, een reductie van 77% (Decleer et al, 2017, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek). De habitatvernieling van afgelopen eeuw heeft op zijn beurt gezorgd voor biodiversiteitsverlies en grootschalige koolstof emissies. Zogenaamde ‘koolstoflekken’ kunnen oplopen tot 11 ton C per ha per jaar en zijn het gevolg van veenuitdroging, waarbij het microbiële bodemleven de kans krijgt om het veen om te zetten in CO2. Ongeveer 5.5% van de menselijke koolstofuitstoot is het gevolg van gedegradeerd veengebied, wat meer is dan de gecombineerde uitstoot van de luchtvaart en vrachttransport.

Het versnipperde landschap in Vlaanderen vormt ook een bedreiging voor onze veengebieden. Deze habitatfragmentatie zorgt voor kleine populaties van inheemse soorten die zich bevinden in kleine en geïsoleerde leefgebieden. Dit bemoeilijkt de spontane rekolonisatie van gebieden waardoor veensoorten een verhoogde vatbaarheid kennen voor externe factoren zoals klimaatverandering en stikstof depositie. Veranderende weersomstandigheden en nutriëntenlevels kunnen leefgebieden ongeschikt maken en door de landschapsversnippering kunnen gevoelige soorten niet ontsnappen aan deze scenario’s waardoor ze de strijd verliezen met minder gevoelige soorten, leidende tot biodiversiteitsverlies.

Peat Pals to the rescue

Het team achter Peat Pals for LIFE wil veen opnieuw in het daglicht zetten. Hun doel is het herstellen en verbeteren van verschillende veenecosystemen in Nederland en Vlaanderen d.m.v. hydrologisch herstel en vernatting van de doelgebieden. Op deze manier versterken we de weerstand van de veengebieden tegen externe factoren en helpen we inheemse soorten met hun overleving in het veen. Bovendien wil Peat Pals veenherstel toegankelijker en bespreekbaarder maken voor verschillende stakeholders door een voorbeeld te vormen en kennis omtrent dit veldgebied te delen met de wereld.

Meer info op de projectwebsite:

Peat Pals for LIFE

Veenherstel in Vlaanderen

Natuurpunt draagt haar steentje bij door drie Natura 2000-gebieden uit Limburg onder haar vleugel te nemen: de Abeekvallei, de Dommelvallei en de Veewei. De focus ligt in deze gebieden op conservatie, herstel en beter beheer van het aanwezige veen (56 ha). Dit willen we bereiken door de lokale hydrologie te herstellen door onder meer grachten en recreatieve vijvers te sluiten, vernatting van de gebieden, houtige vegetatie te verwijderen en het verhinderen van menselijke invloeden. De project gebieden huizen belangrijke en bedreigde habitattypes zoals overgangs- en trilveen (H7140), gebufferde voedselrijke wateren met rijke waterplantvegetatie (H3150), blauwgraslanden (H6410) en deze dienen beschermd te worden. Binnen Natuurpunt staan vrijwilligers, professionals en partners te popelen om de handen in elkaar en ons veen te herstellen. Zo stimuleren we onze lokale biodiversiteit, gaan we de klimaat crisis tegen en werken we aan duurzame en groene toekomst.

Wil je meer te weten komen over veen en waarom dit ecosysteem zo belangrijk is? Bekijk dan zeker onze veenpagina eens!

Veen ons meest uniek ecosysteem