Standpunt: Samenleven met wilde dieren

Een fakkeltocht tegen de wolf, een van de eerste terugkerende raven doodgeschoten en een bever die letterlijk aan de schandpaal werd genageld voor de overstromingen van afgelopen zomer. Het draagvlak voor de terugkeer van wilde dieren lijkt ver te zoeken, of toch niet?

‘Met vryaerts en resoelen’ is de titel van het boek van Guy Luyts waarin hij op basis van onderzoek beschrijft hoe de wolf in Vlaanderen uitgeroeid werd. De ellenlange lijst van middelen waarmee we eeuwenlang op de meest gruwelijke manieren dieren uitgeroeid hebben doet de wenkbrauwen fronsen. Uitroken, doodknuppelen, vergiftigen, klemmen en kooien: alles was toegestaan om ‘schadelijke’ soorten te bestrijden. Sterker nog, de overheid stimuleerde dit beleid zelfs met riante premies.

Voortschrijdend inzicht

In de tweede helft van de 20ste eeuw bereikte ons land een dieptepunt. Soorten die jarenlang overbejaagd of actief bestreden waren, kregen de genadeklap door habitats die verdwenen en door milieuverontreiniging. Ruwweg een halve eeuw lang leefden we in een bijzonder artificiële situatie: grotere diersoorten als wolf, vos, bever, otter, everzwijn, slechtvalk, oehoe, aalscholver, ree, marter, das, roek en nog een resem andere soorten waren geheel of bijna volledig verdwenen uit Vlaanderen. Een gevolg van het mensgerichte wereldbeeld waarbij we soorten indeelden in nuttig of schadelijk. Gelukkig zijn de tijden veranderd. Ten eerste voelen we als maatschappij intussen meer respect en verantwoordelijkheid voor de intrinsieke waarde van natuur. Daarnaast is onze wetenschappelijke kennis gegroeid over enerzijds de onderlinge afhankelijkheid van soorten binnen een ecosysteem en anderzijds het belang van natuur voor ons eigen welzijn. Recent onderzoek toonde bijvoorbeeld de positieve aanwezigheid van wolven nog aan: ze zorgen voor minder tuberculose bij everzwijnen, waardoor de kans kleiner is dat de ziekte overslaat naar de varkenssector of naar mensen.

Uitdagingen en inspanningen

Door bescherming en natuurherstel konden heel wat soorten terugkeren en kunnen we onder andere opnieuw oehoes, otters en zelfs wolven in Vlaanderen waarnemen. Die heuglijke terugkeer leidt soms wel tot conflicten. Bevers zorgen voor lokale overstromingen, vossen eten kippen, steenmarters bijten in autokabels en slechtvalken lusten wel eens een sportduif. Hele generaties groeiden op in een, historisch gezien, kunstmatige omgeving waarin een omheining enkel diende om de dieren binnen te houden, niet om wilde dieren buiten te houden.

Terug leren samenleven is niet evident en vraagt actieve inspanningen en goed functionerende oplossingen. Met een kraag kunnen we waardevolle bomen beschermen tegen bevervraat, kippen zitten veilig voor vos en marter in een goede kippenren en een wolfwerende omheining kan vee beschermen tegen wolven. Dat het goed werkt bewijst de praktijk: bijvoorbeeld van alle 200 veehouders die het Wolf Fencing Team Belgium al hielp in Vlaanderen, had geen enkele nadien nog schade. Uit Duitsland zijn gelijkaardige cijfers bekend. Wilde dieren kunnen niet alleen in uitgestrekte wildernis, maar ook in ons gemengde landschap voorkomen, als we ze een kans geven.

Wil en ondersteuning

Samenleven met wilde dieren is dus vooral een zaak van draagvlak, van de wil om conflicten te voorkomen. En die wil is er in Vlaanderen. Een enquête van Het Belang van Limburg toonde aan dat een ruime meerderheid van de bewoners in het leefgebied van de wolven vindt dat de wolf een plaats heeft in Vlaanderen. Ook op het terrein is dat te merken. Het Wolf Fencing Team kreeg sinds de opstart in 2019 al 450 aanvragen voor ondersteuning van veehouders, waarvan 270 sinds half september dit jaar. Dat toont enerzijds de ongerustheid bij de veehouders, maar anderzijds ook de grote bereidheid om maatregelen te nemen én de nood aan ondersteuning om samenleven mogelijk te maken. Veehouders zitten vooral met vragen wat ze concreet kunnen doen om schade te vermijden, want daar komt behoorlijk wat expertise bij kijken. De transitie naar een vreedzame samenleving met wilde dieren is absoluut mogelijk, maar we zullen de nodige correcte informatie én ondersteuning moeten bieden.

Welkom bij Wolf Fencing Team

Net zoals we via steenmarter.be goed werkende oplossingen bekend maakten, zet Natuurpunt in samenwerking met WWF hard in op de ondersteuning van veehouders voor het samenleven met wolven. Het Wolf Fencing Team Belgium, een team van professionals en vrijwilligers, ondersteunt veehouders met professioneel advies en hulp op het terrein om hun omheiningen wolfwerend te maken. We overleggen met gemeentes, sectororganisaties en gelijkaardige initiatieven in het buitenland om problemen te identificeren en oplossingen uit te werken. Samen met de financiële ondersteuning van de overheid maakt die hulp ook in het dichtbevolkte Vlaanderen de transitie naar een samenleven met wilde dieren mogelijk.
Wil jij je ook actief inzetten om samenleven met wolven mogelijk te maken? Meld je dan aan als vrijwilliger voor het Wolf Fencing Team!