Toekomst Kempen en zandig Vlaanderen

In plaats van snippers bos hebben we opnieuw grote aaneengesloten bossen van de inheemse bostypes, van eiken-berkenbossen op droge grond tot berkenbroeken op natte bodem. In deze niet beheerde bossen heerst een natuurlijke dynamiek van verjonging zodat alle ontwikkelingsfasen voorkomen. De bossen zijn onderling verbonden met corridors en stapstenen, die migratie van bosgebonden flora en fauna mogelijk maken. De overgangen naar andere landschapstypes zijn geleidelijk met brede mantel- en zoomstructuren, bomenheide en wastines. In een klein aandeel wordt houtproductie toegepast en dit gebeurt volgens de principes van natuurgetrouwe bosbouw met aandacht voor de rol van de bosbodem om koolstof vast te leggen.

Ongeveer de helft van de natuurlijke landschappen in zandig Vlaanderen bestaat uit robuuste heidelandschappen. Via een hersteld internationaal netwerk vormen ze stapstenen om heidesoorten uit Zuidwest-Europa door klimaatverandering vlot te laten migreren naar het noorden. De natuurlijke hydrologie is hersteld en op de natte plekken in de heide ontstaat venige heide en veengebied dat CO2 uit de atmosfeer onttrekt en vastlegt.

De levende landduinen – een uitzonderlijk habitat op Europese schaal – hebben een robuuste plaats in het heidelandschap. Ze vervullen hun cruciale rol in de opvang van regenwater en zijn de hydrologische motor voor de veensystemen in de heide, graslanden en valleien.

De meanderende beekvalleien en historische vennen zijn hersteld en de grondwaterstandis verhoogd waardoor de Kempen opnieuw vochtiger is en de typische natte natuur van Vlaanderen terug kansen krijgt. In de beekvalleien in zandig Vlaanderen worden de natte graslanden gemaaid zodat laagveen kan groeien en CO2 kan vastleggen. De hooilanden wisselen af met broekbossen die hier en daar als hakhoutbos beheerd worden.

Drogere graslanden worden niet of weinig bemest (met vaste mest) en behoren opnieuw tot de wereldtop qua plantendiversiteit. Ze zijn kleurrijk door de enorme diversiteit aan bloeiende kruiden met positieve gevolgen voor insecten en weidevogels.

De landbouw neemt nog steeds een bijzonder groot aandeel van de oppervlakte in en neemt de verantwoordelijkheid voor de biodiversiteit daarbinnen. De volledige landbouw is duurzaam. Er wordt netto geen stikstof meer uitgestoten, het bodemleven is hersteld, koolstofopslag is gemaximaliseerd en akkerkruiden floreren weer. Een groot aandeel is extensief, kleinschalig, biologisch en landschappelijk ingebedde landbouw. Rondom woonkernen is deze vorm van landbouw de norm met hoge belevingswaarde en lokaal geproduceerd en geconsumeerd voedsel. Niet grondgebonden landbouw zoals stallen en serres zijn verplaatst naar industrieterreinen en grenzen niet direct aan natuurgebieden.

Ook de ondergrondse natuur is hersteld. Pesticiden worden door allerlei technieken (bijna) niet meer gebruikt en de nutriëntenbalans (stikstof, fosfor, ...) is hersteld. Afvalstoffen worden niet meer geloosd of gestort maar hergebruikt in een circulaire economie. De bodem is ook in landbouwgebied terug luchtig, rijk aan organisch materiaal en kent een herstelde microfauna en -flora. De insijpeling van hemelwater is verbeterd, erosie wordt voorkomen en de watertafel is hersteld.

Weiden voor weidedieren (paarden, ezels, alpaca’s, lama’s, schapen, geiten) die niét beroepshalve gehouden worden, maken deel uit van het landschap en zorgen voor een natuurlijke, kruidenrijke weidevegetatie. De beschutting van de gedomesticeerde dieren tegen wind, regen en zon beperkt zich tot een natuurlijke beschutting of afdak. Om de bodem in goede staat te houden, is het aantal dieren per hectare beperkt.

Net als in de andere landschappen wonen we in woonkernen en niet meer in verspreide lintbebouwing kriskras doorheen en verspreid in het landschap. Toch wordt open ruimte in woonkernen gekoesterd. We doen meer met minder ruimte door compacter te bouwen, door zij-aan-zij of gestapeld te bouwen, met meer aandacht voor gemeenschappelijke delen (bv. gedeelde parkeerplaatsen in plaats van private parkings, gedeelde groene zones) en lokale voorzieningen (crèches, bakker, slager). Hierdoor worden we een stuk minder autoafhankelijk.

De inbreiding vinden we ook terug in de industrie. Uitbreiding van zones wordt streng beperkt. Compacte bebouwing, renovatie en herbouwen zien we ook in deze zones terug.

Tuinen zijn natuurlijk ingericht en worden ecologisch onderhouden. Verhardingen en kiezelpartijen zijn voor een groot stuk verdwenen. Dat geldt ook voor draadafsluitingen of schuttingen rondom. Tuinen zijn met elkaar verbonden en vormen samen een aaneengesloten ecologisch tuinnetwerk. Tuinen zijn ’s nachts niet langer verlicht. De beplanting is afgestemd op het klimaat en de bodem. Zo zijn planten beter bestand tegen nattigheid, droogte en ongewenste ‘plagen’. Het gebruik van pesticiden is volledig verleden tijd.

Door het verdwijnen van verspreide bebouwing kon heel wat verkeersinfrastructuur verdwijnen. Toch is het onvermijdelijk dat de verkeersinfrastructuur (wegen, treinsporen, kanalen) op bepaalde plaatsen kruist en conflicteert met het netwerk van natuurgebieden en natuurverbindingen. Daar wordt maximaal ingezet op efficiënte, ontsnipperende maatregelen (ecoducten, faunatunnels, ecorasters, uitstapzones, ... ). Onverharde en dienstwegen door de open ruimte, die vaak als sluipweg gebruikt werden, zijn slim doorgeknipt (tractorsluis, paaltjes) zodat ze enkel nog voor zachte of noodzakelijke weggebruikers dienen.

Om de gevolgen van lichtversnippering en -vervuiling op de natuur te counteren, werden in de natuurgebieden en langs het verbindende netwerk strikte ‘duisternisgebieden’ zonder kunstmatig licht ingericht. Lichtplannen voor weginfrastructuur en bewoonde gebieden gaan uit van het principe: ‘geen verlichting waar het kan, enkel licht waar (en wanneer) het moet!’. Concreet betekent dit minder, aangepaste, slimme en dynamische verlichting. De typische lichtvervuiling afkomstig van de megaserres wordt vermeden door serre-infrastructuur af te schermen.

Windmolens zijn gegroepeerd in het landschap rond de industrie en langs hoofdinfrastructuur. Zonnepanelen zijn op daken en allerlei andere constructies aangebracht en nemen geen open ruimte in beslag.