Boodschap aan de EU-leiders: het geld groeit toch aan de bomen

Na moeizame onderhandelingen hebben de Europese leiders toch een begrotingsakkoord voor de periode 2014-2020 in elkaar gebokst. Daarbij hebben ze, onder druk van de Britse premier David Cameron, de grote vergissing begaan om vooral te kijken naar de korte termijn, op zoek naar besparingen. Door terug te komen op eerder gemaakte afspraken, onder andere over de bescherming van biodiversiteit en natuur, zijn de Europese leiders afgelopen week begonnen met de putten van morgen te graven. Het is aan het Europees Parlement om hier aan een halt toe te roepen.

Natuur is een integraal onderdeel van Europa 2020, de groeistrategie waarmee de EU zich wil omvormen tot een duurzame economie. Tegen 2020 wil Europa het verlies aan biodiversiteit stoppen, belangrijke Europese natuurgebieden beschermen en de landbouw- en visserijsector inschakelen voor natuurbescherming en -beheer. Dat klinkt allemaal veelbelovend, maar in de huidige budgetvoorstellen is van die ambitie nog weinig te merken. Zo is er minder dan 250 miljoen euro per jaar voorzien voor het natuurluik van het LIFE-fonds. Dat is nog minder dan een halve euro per Europeaan. Alleen al om het netwerk van Europees beschermde gebieden veilig te stellen is volgens de Europese Commissie zelf jaarlijks 5,8 miljard euro nodig.

De groene motor

Natuur vormt de motor van ons economisch systeem. Zonder natuur zijn er geen grondstoffen, geen zuivere lucht, geen proper water. De Europese Commissie becijferde dat, puur economisch gezien, elke euro die geïnvesteerd wordt in natuur zichzelf tot 50 keer terug verdient. 50 keer! Dat gebeurt onder andere door zuivering van water en lucht, bescherming tegen erosie en opslag van broeikasgassen. Bovendien zorgt natuur ook voor werkgelegenheid. Alleen al in de toeristische sector genereert natuur vandaag 5 tot 8 miljoen jobs.

Investeren in natuur levert niet enkel rechtstreekse economische winst op. Het is ook de beste bescherming tegen de aankomende klimaatverandering, zo heeft het Europees Milieuagentschap berekend. De meest efficiënte en vaak goedkoopste oplossing om de komende overstromingen en periodes van extreme hitte het hoofd te bieden is het inschakelen van de natuur. Natuurlijke overstromingsgebieden bieden bij wateroverlast ruimte aan het water en houden het vast. Zo beschermen ze de huizen van mensen die in lager gelegen gebieden wonen. Natuur en groen in de stad temperen dan weer de ergste hitte en zorgen voor verkoeling. De cijfers liggen er, de prioriteiten staan al een paar jaar op papier. Je zou kunnen verwachten dat de budgetbesprekingen het uitgelezen moment waren om aan die prioriteiten centen te koppelen. Niet, dus.

Gefragmenteerde financiering

Op dit moment wordt het gros van de financiering voor natuur en klimaat voorzien in de los van elkaar staande budgetlijnen zoals landbouw, visserij en cohesie. De vraag stelt zich of dat een verstandige strategie is. Ook in die fondsen wordt sterk bespaard. De kans is zeer reëel dat de natuurmaatregelen als eerste zullen sneuvelen. Terwijl het budget voor inkomenssteun aan de landbouwsector overeind blijft (30% van de totale EU-begroting), is er onder zware druk van enkele lidstaten om te besparen, diep gesneden in de budgetten voor plattelandsontwikkeling - de groene ruggengraat van het landbouwbeleid en de voornaamste financieringsbron voor natuur. Na deze besparingsronde mist dit fonds elke financiële slagkracht om echt het verschil te maken. Daarbovenop werden de vergroeningsvoorwaarden van het landbouwbeleid verregaand versoepeld. Wat nu op tafel ligt is nog slechter voor milieu en natuur dan het huidige landbouwbeleid.

Wat meer is, door in te zetten op industriële en intensieve landbouw subsidieert de Europese Unie eigenlijk zelf de vervuiling van het milieu, de aantasting van de bodem en de verarming van de natuur. Ook in het cohesiefonds, dat geld voorziet voor regionale ontwikkeling, vervoersinfrastructuur en milieu, zullen besparingen lidstaten ertoe dwingen om de beperkte middelen eerder in te zetten voor economische groei en de aanleg van nieuwe wegen. Voor natuur en klimaat zal er niet veel meer overblijven. Nog voor Europa goed en wel van start is gegaan met haar ambitieuze groeistrategie 2020, trekt ze er al de stekker uit.

Valse besparingen

Het verzaken aan investeringen in natuur levert maar een valse besparing op. Europa is bezig haar eigen bescherming tegen de klimaatverandering te ondergraven, net nu alles erop wijst dat de gevolgen nog ernstiger zijn dan eerst gedacht. Ook besparen op de bescherming van de andere functies van de natuur - proper water, zuivere lucht, bescherming tegen erosie - snijdt economisch geen hout. Natuur herstellen kost altijd een pak meer dan bestaande natuur beschermen.

De samenleving maakt volop gebruik van de diensten die de natuur levert. Dat zijn diensten die veel geld waard zijn en de basis vormen voor economische groei. Zo bekeken groeit het geld weldegelijk aan de bomen. De bal ligt nu in het kamp van het Europees Parlement. Onze Europarlementariërs hebben nog de kans om deze budgetvoorstellen tegen te houden.

Tekst: Chris Steenwegen, directeur Natuurpunt