Mestrapport: bank achteruit, rug tegen de muur

Vervuild water betekent dode beken en zieke mensen

Tien jaar zonder enige verbetering, de bekkens van de IJzer en de Leie zwaar vervuild, stijgende kosten voor drinkwaterzuivering. De negatieve rapportage staat in fel contrast met de Europese Nitraatrichtlijn. Deze richtlijn vraagt al sinds 1991 om de nitraat- en fosfaatvervuiling door landbouw te verminderen, wat dus niet gebeurt.

Te veel nitraat in drinkwater laten onze drinkwatermaatschappijen niet toe, wegens de verhoogde kans op darmkanker. Ook de biodiversiteit lijdt onder langdurige hoge nitraatconcentraties: verschillende soorten, zoals de beekforel, de rivierdonderpad en de barbeel dreigen er nu al door te verdwijnen.

Juridische netten sluiten zich

De Europese Commissie en de Belgische justitie behandelen dit dossier met de sérieux die het verdient. In februari 2023 startte de Commissie een inbreukprocedure tegen de Vlaamse overheid, de volgende stap is een doorverwijzing naar het Europees Hof van Justitie. In juni 2023 is het Vlaams Gewest ook veroordeeld door de rechtbank van eerste aanleg in het kader van de Nitraatzaak. Zowel de Europese Commissie als de Brusselse rechter eisen dat Vlaanderen doortastende maatregelen neemt op korte termijn.

De uitdagingen voor de landbouw

We sommen er enkele op:

• De klimaatverandering zorgt voor frequentere periodes van droogte, waardoor gewassen de meststoffen niet opnemen en die in het water belanden. De bemestingspraktijk moet hierop anticiperen.
• De gestarte, broodnodige inkrimping van de varkensstapel leidde niet tot minder bemesting, aangezien in de mestverwerking gesneden werd. Zo is het dweilen met de kraan open.
• Verder zijn gewassen als aardappelen gevoelig voor nitraatuitspoeling, maar wordt de teelt ervan toch opgedreven in gebieden met slechte waterkwaliteit. Ook die trend moet de komende jaren gekeerd worden.

De Mestbank herhaalt dat eenvoudige maatregelen voor de hand liggen, maar de landbouw deze nog steeds niet honderd procent toepast. Ook het aantal inbreuken daalt niet. De zelfrapportage door landbouwers blijkt voorlopig eveneens weinig geloofwaardig: voor 35% van het landbouwareaal waar kunstmestgebruik verwacht wordt, blijkt dit niet aangegeven. Het verschil tussen verkoop aan en aankoop door landbouwers bedroeg in 2022 maar liefst 3,2 miljoen kg stikstof. De verplichte debietmeters en terreincontroles die de Mestbank bij mestverwerkers uitvoert, zijn jammer genoeg beide noodzakelijk gebleken.

Laten we een mestarrest vermijden

De positieve noot dan. B3W, de Vlaamse begeleidingsdienst voor een betere bodem en waterkwaliteit, geeft aan dat steeds meer landbouwers doordrongen raken van het belang van bodemkwaliteit: structuur, bodemleven, koolstofgehalte.

Toen landbouw- en natuurverenigingen de voorbije twee jaar samenzaten, ontstond: het princiepsakkoord ‘MAP7’.  Alle partijen waren het eens over de realisatie van de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water- en de Nitraatrichtlijn, nood aan goede begeleiding en het belang van de bodemkwaliteit.

In december 2027 lopen de verlengingen af na een verschoven deadline in 2015 en moeten de doelen van die Kaderrichtlijn Water behaald zijn. Het Arrest Silvamo (een vergunning voor een PFAS-stort werd geweigerd, omwille van bijkomende PFAS in het oppervlaktewater, in schending van de Kaderrichtlijn Water) toont aan dat proper water echt een recht wordt. Laat ons dus niet wachten op een heus mestarrest: aan de landbouworganisaties en -verwerkers om via effectieve maatregelen een pad uit te tekenen naar verantwoord mestgebruik en aan de overheid om de landbouwers hierin diepgaander dan vandaag te ondersteunen. Alleen zo krijgen zij bestaanszekerheid, de burgers gezondheid en onze natuur ademruimte.

Meer info: [email protected]