Nieuwe waterkever voor België: de roodkopmoeras-weekschildkever

In het Walenbos in Tielt-Winge is op 8 juli 2019 voor het eerst een roodkopmoerasweekschildkever gevonden. Dat is een zeldzame waterkever die zich nu voor het eerst in Vlaanderen liet opmerken. In 2018 werd de soort ook al opgemerkt in Wallonië, in de Hoge Venen. Er wordt bij ons al honderden jaren onderzoek gedaan naar waterkevers, maar nieuwe soorten worden maar zelden ontdekt. Dankzij deze ontdekking kunnen we nu spreken over 20 soorten moerasweekschildkevers in België.

De eerste roodkopmoerasweekschildkever voor België werd op 3 juli 2018 gevonden in de Hoge Venen in de oude turfstekerij van Solwaster (Tourbière de Solwaster) in Jalhay door Jean Fagot. Eerder was de soort ook al waargenomen in Nederland, Duitsland, Frankrijk en Luxemburg.
De roodkopmoerasweekschildkever leeft meestal op schaduwrijke oevers van stromend water, voornamelijk in bergachtige streken. Het is dan ook een verrassing om deze soort aan te treffen in het Walenbos in Tielt-Winge.  Er zijn allerlei stromende watertjes en blijkbaar doet dit natuurgebied het ook prima als leefgebied voor de roodkopmoerasweekschildkever.

Hoe ziet hij eruit?
De roodkopmoerasweekschildkever (Cyphon ruficeps) behoort tot de familie van de moerasweekschildkevers.  Moerasweekschildkevers (Scirtidae) zijn 2 tot 6 mm lang en hebben een eerder afgeronde vorm en weke dekschilden. De volwassen exemplaren leven aan land en kunnen vrij goed vliegen, waardoor je ze vindt in de kruid- en struiklaag van vochtige gebieden. Om als waterkever beschouwd te worden, hebben de kevers minstens één levensstadium onder water geleefd.

Levenswijze
De larven leven in ondiep water in moerassen, op oevers,… en voeden zich met organisch materiaal. Larven voorzien zich van zuurstof door aan het oppervlak zuurstof te halen en dit te gebruiken om onder water te ademen. De verpopping vindt plaats op de oever. In het voorjaar en in de zomer kan je de volwassen exemplaren zien en ze overwinteren als larve of adult.
De volwassen waterkevers kan je enkel met zekerheid determineren op basis van genitaalonderzoek (bv. http://coleonet.de/coleo/texte/cyphon.htm)

In het Walenbos in Tielt-Winge zijn al zo’n 105 soorten waterkevers gevonden. Niet slecht als je bedenkt dat er zo’n 368 soorten waterkevers in België zitten. Wie weet welke ontdekking heeft dit waterrijke natuurgebied nog in petto?

tekst: Nobby Thys, Natuurpunt natuurstudiewerkgroep Hagelandse heuvelstreek en free-lance insectenlesgever en -onderzoeker.